Legal Insight
Ιανουάριος 2025
(αναδημοσίευση από taxheaven.gr)
Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert
Περίληψη: Στο εν λόγω άρθρο αναλύεται ο νέος νόμος 5162/2024 που ρυθμίζει τη φορολογική μεταχείριση διαγραφών χρεών. Συγκεκριμένα, από 1/1/2024 απαλλάσσονται από φόρο εισοδήματος οι διαγραφές χρεών προς πιστωτικά ιδρύματα και servicers στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού. Η απαλλαγή καλύπτει υπό προϋποθέσεις και παλαιότερες συμβάσεις, ενώ διατηρείται η υποχρέωση καταβολής Ψηφιακού Τέλους Συναλλαγής 2,40% επί του τελικού ποσού συμβιβασμού.
Σύμφωνα με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 62 του νόμου 4389/2016, όπως τροποποιήθηκε με τον νόμο 4646/2019 και ίσχυσε: «Η ωφέλεια νομικού πρόσωπου, νομικής οντότητας, καθώς και φυσικού προσώπου που αποκτά εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα, η οποία προκύπτει από τη διαγραφή μέρους ή του συνόλου του χρέους προς πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, προς υπό ειδική εκκαθάριση πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα ή προς εταιρεία του ν. 4354/2015 (Α' 176) στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού ή σε εκτέλεση δικαστικής απόφασης, δεν θεωρείται δωρεά και απαλλάσσεται του φόρου εισοδήματος».
Σύμφωνα με την παρ. 2 του ίδιου άρθρου: «Για διαγραφές χρέους της παραγράφου 1 στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού, η παράγραφος 1 εφαρμόζεται αποκλειστικά για οφειλές, που την 31η Δεκεμβρίου 2018 βρίσκονταν σε καθυστέρηση ή ήταν επίδικες ή ρυθμισμένες ή που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του ν. 4469/2017 (Α' 62), και για συμφωνίες εξωδικαστικού συμβιβασμού που συνάπτονται από την 1η Ιανουαρίου 2016 μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου 2020 ή συνάπτονται βάσει του ν. 4469/2017».
Από τη γραμματική διατύπωση της ως άνω διάταξης φαίνεται οι δύο προϋποθέσεις να είναι διακριτές, δηλαδή ότι αρκεί είτε η οφειλή να βρίσκεται σε καθυστέρηση ή να είναι επίδικη ή ρυθμισμένη την 31η Δεκεμβρίου 2018 είτε (ακόμη δηλαδή και εάν δεν ισχύει η ανωτέρω προϋπόθεση) ο συμβιβασμός να συνάπτεται έως την 31η Δεκεμβρίου του 2020. Υπό την εκδοχή αυτή θα αρκούσε για να μην φορολογηθεί το ποσό της διαγραφής ως εισόδημα, το δάνειο να ήταν σε καθυστέρηση στις 31.12.2018. Ωστόσο, η ερμηνεία της συγκεκριμένης διάταξης είχε αποτελέσει αντικείμενο έντονης διχογνωμίας, χωρίς μέχρι σήμερα να έχει εκδοθεί κάποια απόφαση δικαστηρίου ή αρμόδιου διοικητικού οργάνου που να έχει επιλύσει το εν λόγω ζήτημα. Το πρόβλημα ήταν υπαρκτό γιατί πολλοί υποστήριζαν την ανάγκη σωρευτικής συνδρομής των δύο προϋποθέσεων, δηλ. σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είχε λάβει χώρα συμβιβασμός καταρτισθείς μέχρι την 31η.12.2020. Άρα υπό αυτή την εκδοχή, όλοι οι συμβιβασμοί που καταρτίστηκαν από 1η.1.2021 επιφέρουν τη φορολόγηση του ποσού της διαγραφής στο πρόσωπο της επωφελούμενης οφειλέτιδας.
Με τα ως άνω δεδομένα το πιο ασφαλές και φορολογικά ουδέτερο για τον οφειλέτη ήταν οι διαγραφές δανειακών οφειλών να περνάνε μέσω των εργαλείων είτε του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών είτε της εξυγίανσης, όπου υφίστανται ρητές διατάξεις περί απαλλαγής (στο άρθρο 170 του ν. 4738/2020). Παράλληλα, είχαν προταθεί και άλλες λύσεις προς αυτή την κατεύθυνση, όπως π.χ. η συμφωνία περί τροπής της οφειλής σε ατελή ενοχή όπου ναι μεν παραμένει στα βιβλία των εταιρειών (και άρα δεν λαμβάνει χώρα διαγραφή ώστε να φορολογηθεί) αλλά δεν είναι δικαστικά επιδιώξιμη (στην «ατελή ενοχή» λείπει το στοιχείο της υποχρεωτικότητας και του εξαναγκασμού).
Κι ενώ έτσι είχε η κατάσταση, πριν λίγες βδομάδες δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ ο νόμος 5162/2024 όπου στο άρθρο 99 προβλέφθηκε το εξής: «Η ωφέλεια επιχείρησης που προκύπτει από την παραίτηση πιστώτριας επιχείρησης από την είσπραξη χρέους στο πλαίσιο αμοιβαίας συμφωνίας ή δικαστικού συμβιβασμού, η οποία λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο της επαγγελματικής τους συνεργασίας, αποτελεί εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα με την επιφύλαξη των ειδικότερων διατάξεων του άρθρου 62 του ν. 4389/2016. Στην περίπτωση αυτή δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις περί φορολογίας δωρεών του Κώδικα Διατάξεων Φορολογίας Κληρονομιών, Δωρεών, Γονικών Παροχών, Προικών, και Κερδών από Τυχερά Παίγνια ο οποίος κυρώθηκε με το πρώτο άρθρο του ν. 2961/2001 (Α' 266). Κατά παρέκκλιση του πρώτου εδαφίου, η ωφέλεια που προκύπτει από τη διαγραφή μέρους ή του συνόλου του χρέους προς πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα, προς υπό ειδική εκκαθάριση πιστωτικό ή χρηματοδοτικό ίδρυμα ή προς εταιρεία του ν. 4354/2015 (Α' 176) στο πλαίσιο εξωδικαστικού συμβιβασμού ή από συμφωνίες που συνάπτονται βάσει του ν. 4469/2017 (Α' 62) ή στο πλαίσιο του εξωδικαστικού μηχανισμού του ν. 4738/2020 (Α' 207) ή σε εκτέλεση δικαστικής απόφασης, απαλλάσσεται από τον φόρο εισοδήματος».
Η αιτιολογική έκθεση του νόμου αναφέρει το εξής:
«Με τη ρύθμιση αυτή επαναφέρεται απαλλακτική διάταξη που ίσχυσε για διαγραφές χρεών ενώ αφορά φόρο εισοδήματος που οφείλεται από 1.1.2024 και εφεξής. Στόχος είναι η ενίσχυση των νομικών ή φυσικών προσώπων που ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα και βρέθηκαν σε δυσχερή θέση λόγω δανειακών υποχρεώσεών τους, τις οποίες δεν ήταν δυνατό να εξυπηρετήσουν και οι οποίες κατέστησαν καθυστερημένες, επίδικες, ρυθμισμένες ή υπαγόμενες στον εξωδικαστικό μηχανισμό. Επομένως, εφόσον κατέστη δυνατή η διαγραφή μέρους ή του συνόλου οφειλής τους σε πιστωτικό ίδρυμα ή άλλο παρεμφερή οργανισμό, στο πλαίσιο συμφωνίας εξωδικαστικού συμβιβασμού, η απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος κατά το φορολογικό έτος που πράγματι συντελείται η εν λόγω διαγραφή, αναμένεται να βοηθήσει την επαναφορά τους σε μια υγιή επιχειρηματική πορεία και πραγματοποίηση μελλοντικών κερδών».
Επομένως, μετά τη ψήφιση του νέου νόμου παρατηρούμε τα εξής:
1. Οι διαγραφές που έχουν λάβει ή θα λάβουν χώρα μετά την 1η/1/2024 στο πλαίσιο εξωδικαστικών συμβιβασμών με τους Servicers απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος, που σε αντίθετη περίπτωση θα επιβάρυνε τον οφειλέτη.
2. Η συντριπτική πλειονότητα των συμβάσεων συμβιβασμού που συνάπτονται με τους Servicers περιλαμβάνουν ρήτρα διαγραφής («άφεσης χρέους») στη λήξη της διάρκειας της ρύθμισης, υπό την αίρεση ότι δεν θα λάβει χώρα παραβίαση όρου αυτής και ότι θα παραμείνει ενήμερος ο οφειλέτης. Άρα και για τις παλαιότερες συμβάσεις συμβιβασμού (προ της 1ης/1/2024) που δεν έχουν λήξει ακόμα, η διάταξη αυτή θα οδηγήσει τελικώς σε απαλλαγή στο χρόνο που θα λάβει χώρα η διαγραφή (εφόσον φυσικά ο νόμος δεν καταργηθεί/τροποποιηθεί κοκ).
3. Επί συμβάσεων συμβιβασμού επιβάλλεται Ψηφιακό Τέλος Συναλλαγής με συντελεστή 2,40% (εφόσον ο δανειστής είναι κεφαλαιουχική εταιρεία) επί του συμφωνούμενου ποσού, με υποκείμενο και υπόχρεο για την απόδοσή του τον οφειλέτη της συμβιβαζόμενης απαίτησης. Άρα το ποσό που προκύπτει μετά το συμβιβασμό και συμφωνείται να καταβληθεί λ.χ. σε δόσεις ή εφάπαξ θα χρησιμοποιηθεί ως βάση επί της οποίας θα υπολογισθεί το Ψηφιακό Τέλος Συναλλαγής. Εξάλλου, όπως γινόταν δεκτό βάσει και του Κώδικα Τελών Χαρτοσήμου, το τέλος οφείλεται και στην περίπτωση που η έννομη σχέση (πράξη), από την οποία προέρχεται η προς συμβιβασμό προτεινόμενη απαίτηση, απαλλάσσεται από τα τέλη χαρτοσήμου με ειδική διάταξη νόμου ή έχει υπαχθεί προγενέστερα σε τέλη χαρτοσήμου, και τούτο γιατί ο συμβιβασμός είναι σύμβαση ιδία, ανεξάρτητη και αυτοτελής. Επομένως, ναι μεν απαλλάξαμε τον οφειλέτη από τον φόρο εισοδήματος, αλλά διατηρήσαμε την επιβάρυνσή του με το Ψηφιακό Τέλος Συναλλαγής. Φυσικά, πλέον το τέλος υπολογίζεται στο ποσό που προκύπτει μετά τον συμβιβασμό και όχι στο υψηλότερο αρχικό ποσό πριν τον συμβιβασμό, όπως ίσχυε με τον παλαιότερο νόμο περί Τελών Χαρτοσήμου.
Δείτε όλα τα άρθρα
του Τραπεζικού Δικαίου