Legal Insight
Ιούλιος 2021
Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert
(αναδημοσίευση από taxheaven.gr)
Περίληψη: Είναι γεγονός ότι οι πλειστηριασμοί επανήλθαν στη ζωή μας. Εκατοντάδες κατασχέσεις λαμβάνουν χώρα και αντίστοιχοι πλειστηριασμοί ήδη διεξάγονται ηλεκτρονικά κάθε βδομάδα. Στο παρόν άρθρο σταχυολογούνται οι πιο βασικοί και συνήθεις λόγοι ανακοπής που μπορούν να οδηγήσουν στην ακύρωση της κατάσχεσης ή/και του πλειστηριασμού.
Είναι γεγονός ότι οι πλειστηριασμοί επανήλθαν στη ζωή μας. Εκατοντάδες κατασχέσεις λαμβάνουν χώρα και αντίστοιχοι πλειστηριασμοί ήδη διεξάγονται ηλεκτρονικά κάθε βδομάδα. Σε αντίθεση με παλαιότερα χρόνια, όπου οι πλειστηριασμοί διενεργούνταν στα δημαρχεία ή ειρηνοδικεία με φυσική παρουσία των ενδιαφερόμενων, πλέον η ηλεκτρονική διεξαγωγή τους συνεπάγεται δύο παραδοχές: α) ότι ελαχιστοποιούνται οι λόγοι ακυρότητας του πλειστηριασμού λόγω πιθανών πλημμελειών στη διεξαγωγή του και β) ότι ο εκάστοτε οφειλέτης μπορεί να γνωρίζει τους υποψήφιους πλειοδότες δύο ημέρες τουλάχιστον πριν τον πλειστηριασμό (και άρα να γνωρίζει και την τυχόν έλλειψη αυτών το οποίο συνεπάγεται συνήθως και το άγονο του πλειστηριασμού).
Σε παλαιότερο άρθρο, είχαμε ασχοληθεί γενικά με την διαδικασία του πλειστηριασμού και την άμυνα απέναντι σε αυτόν (βλ. εδώ). Στο παρόν άρθρο θα σταχυολογήσουμε μέσα από τη νομολογία μας ορισμένες πλημμέλειες της διαδικασίας που άγουν τελικώς σε ακύρωση της κατάσχεσης ή/και του πλειστηριασμού ακινήτου.
1. Παράλειψη διατυπώσεων προδικασίας πλειστηριασμού - Εκπρόθεσμη ανάρτηση της κατασχετήριας έκθεσης στην ιστοσελίδα του Δελτίου Δικαστικών Δημοσιεύσεων
Το άρθρο 995 παρ. 4 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας ορίζει ότι: «Απόσπασμα της κατασχετήριας έκθεσης, που περιλαμβάνει τα ονοματεπώνυμα του υπέρ ου και του καθ’ ου η εκτέλεση, καθώς και τον αριθμό φορολογικού μητρώου αυτών και αν πρόκειται για νομικά πρόσωπα την επωνυμία και τον αριθμό φορολογικού τους μητρώου, συνοπτική περιγραφή του ακινήτου που κατασχέθηκε κατά το είδος, τη θέση, τα όρια και την έκτασή του, με τα συστατικά και όσα παραρτήματα συγκατάσχονται, καθώς και μνεία των υποθηκών ή προσημειώσεων που υπάρχουν επάνω στο ακίνητο, την τιμή της πρώτης προσφοράς, του ποσού για το οποίο γίνεται η κατάσχεση, τους όρους του πλειστηριασμού, που τυχόν θέτει ο υπέρ ου η εκτέλεση και που γνωστοποιήθηκαν στο δικαστικό επιμελητή με την εντολή για εκτέλεση του άρθρου και, το όνομα και τη διεύθυνση του υπαλλήλου του πλειστηριασμού, καθώς και τον τόπο, την ημέρα και την ώρα του πλειστηριασμού, εκδίδεται από τον δικαστικό επιμελητή και δημοσιεύεται με επιμέλεια αυτού μέχρι τη δέκατη πέμπτη ημέρα από την κατάσχεση στην ιστοσελίδα δημοσιεύσεων πλειστηριασμών του Δελτίου Δικαστικών Δημοσιεύσεων του Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-ΕΦΚΑ)».
Επομένως θα πρέπει ο αρμόδιος δικαστικός επιμελητής να προχωρήσει μέσα σε 15 ημέρες από την κατάσχεση στη δημοσίευση του αποσπάσματος στην ιστοσελίδα https://deltio.tnomik.gr/. Εφόσον δεν λάβει χώρα εντός της παραπάνω προθεσμίας η δημοσίευση, δεν μπορεί να γίνει εγκύρως ο πλειστηριασμός κι εφόσον γίνει προσβάλλεται με ανακοπή και εν τέλει ακυρώνεται.
Ομοίως ο ίδιος επιμελητής θα πρέπει να καταθέσει εντός 10 ημερών από την κατάσχεση τα απαραίτητα έγγραφα του πλειστηριασμού στον αρμόδιο συμβολαιογράφο και να συνταχθεί η σχετική έκθεση (βλ. άρθρο 995 παρ. 4 ΚΠολΔ: "Ο δικαστικός επιμελητής οφείλει, μέσα σε δέκα (10) ημέρες από την κατάσχεση, να καταθέσει στον υπάλληλο του πλειστηριασμού τον εκτελεστό τίτλο, την έκθεση επίδοσης της επιταγής της εκτέλεσης, την κατασχετήρια έκθεση και τις εκθέσεις επίδοσής της στον οφειλέτη, τον τρίτο κύριο ή νομέα και τον υποθηκοφύλακα ή όποιον τηρεί το νηολόγιο ή το μητρώο, το πιστοποιητικό βαρών, καθώς και, σε έντυπη και ψηφιακή μορφή, την έκθεση εκτίμησης του πιστοποιημένου εκτιμητή του π.δ. 59/2016 (Α` 95). Ο υπάλληλος του πλειστηριασμού συντάσσει έκθεση για όλα αυτά"). Εφόσον δεν λάβει χώρα εμπρόθεσμα η εν λόγω κατάθεση, τυχόν διενεργηθείς πλειστηριασμός ακυρώνεται με άσκηση ανακοπής.
2. Εκπρόθεσμη επίδοση αντιγράφου κατασχετήριας έκθεσης στον οφειλέτη
Στο άρθρο 995 παρ. 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προβλέπεται: «Αν είναι απών ή δεν είναι δυνατή η άμεση κατάρτιση του αντιγράφου, η επίδοση γίνεται το αργότερο την επομένη της ημέρας που έγινε η κατάσχεση, εφόσον εκείνος κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση έχει την κατοικία του στην περιφέρεια του δήμου όπου έγινε η κατάσχεση, διαφορετικά μέσα σε πέντε (5) ημέρες από την κατάσχεση. Η παράλειψη των διατυπώσεων αυτών επιφέρει ακυρότητα». Όταν συντάσσεται η κατασχετήρια έκθεση, ο δικαστικός επιμελητής συνήθως δεν εισέρχεται μέσα στο επίμαχο ακίνητο, αν και έχει δικαίωμα προς τούτο. Αυτό κυρίως διότι δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε προστριβές με τον οφειλέτη. Επομένως είναι σύνηθες να μην παραδίδεται η κατασχετήρια έκθεση επί τόπου αλλά σε επόμενο χρόνο∙ και εφόσον ο οφειλέτης διαμένει στον ίδιο δήμο με το ακίνητο που κατασχέθηκε, η προθεσμία επίδοσης είναι μία ημέρα μετά την κατάσχεση. Αν όμως διαμένει σε διαφορετικό δήμο τότε η προθεσμία ανέρχεται στις 5 ημέρες μετά την κατάσχεση. Εφόσον οι εν λόγω προθεσμίες δεν τηρηθούν, η κατάσχεση πάσχει ακυρότητας και άρα με την κατάλληλη ανακοπή ακυρώνεται.
3. Προσδιορισμός πλειστηριασμού πριν το 7μηνο ή μετά το 8μηνο
Ο πλειστηριασμός πρέπει να διεξάγεται μεταξύ 7 και 8 μηνών από το χρόνο σύνταξης της κατασχετήριας έκθεσης. Η παραβίαση των συγκεκριμένων ρυθμίσεων και ο προγραμματισμός του πλειστηριασμού πριν το επτάμηνο ή μετά το οκτάμηνο (αμφ.) επιφέρει ακυρότητα της κατασχετήριας έκθεσης και του τυχόν διενεργηθέντος πλειστηριασμού. Τους τελευταίους μήνες δημοσιεύτηκαν αποφάσεις πρωτοβάθμιων δικαστηρίων που δέχονται ότι για τον υπολογισμό του επταμήνου δεν θα πρέπει να υπολογίζεται ο Αύγουστος. Τούτο σημαίνει π.χ. ότι κατασχετήρια έκθεση που συντάχθηκε λ.χ. τον Ιούνιο 2021 δεν μπορεί να στηρίξει πλειστηριασμό που διεξάγεται πριν τον Φεβρουάριο 2022. Γιατί δεν θα έχουν παρέλθει 7 μήνες, όπως ο νόμος απαιτεί. Ενδεικτικά βλ. υπ΄αριθμ. 93/2021 και 1057/2019 αποφάσεις Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών∙ στην πρώτη απόφαση το Δικαστήριο έκρινε ότι ο Αύγουστος δεν υπολογίζεται στο υποχρεωτικό 7μηνο, που πρέπει να διατρέξει από την περάτωση της κατάσχεσης έως και τη διενέργεια του αναγκαστικού ηλεκτρονικού πλειστηριασμού. Η Τράπεζα προσδιόρισε τον πλειστηριασμό στις 03.03.2021, μετά εφτά (7) μήνες και έντεκα ημέρες από την περάτωση της κατάσχεσης, που έλαβε χώρα στις 20.07.2020. Πλην όμως, στον υπολογισμό του επταμήνου, συμπεριέλαβε και το χρονικό διάστημα από1-31 Αυγούστου, κατά παράβαση της διάταξης του αρ.940Α, 998 παρ.2, 954 παρ.2 στοιχ.ε ́ΚΠοΛΔ, διότι η επτάμηνη προθεσμία αναστέλλεται από 1η έως 31 Αυγούστου (ανάλογη εφαρμογή αρ.147 παρ.2ΚΠολΔ).
4. Πλημμελής σύνταξη κατασχετήριας έκθεσης
Η σύνταξη της κατασχετήριας έκθεσης πρέπει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Πρέπει π.χ. να υπογράφεται από τον δικαστικό επιμελητή και από ένα μάρτυρα, παρουσία του οποίου συντάσσεται αυτή. Πρέπει επίσης να βεβαιώνεται η επιτόπια μετάβαση του επιμελητή στο ακίνητο καθότι κατάσχεση εξ αποστάσεως δεν μπορεί να γίνει. Η έκθεση κατάσχεσης, ωστόσο, απαιτείται να περιέχει και τα απαραίτητα στοιχεία για την ακριβή περιγραφή του ακινήτου (είδος: αστικό ή αγροτικό ακίνητο, κατάστημα, διαμέρισμα, γραφείο, μονοκατοικία, περιοχή, οδός, αριθμός, όροφος κ.λπ.∙ όρια και έκταση). Αν προκύπτει αμφιβολία για την τοπική και οικονομική ταυτότητα του κατασχομένου, τότε η κατάσχεση μπορεί να ακυρωθεί. Τέτοια περίπτωση συντρέχει π.χ. όταν δεν αναφέρεται στην κατασχετήρια έκθεση σημαντικής έκτασης και αξίας κτίσμα επί του ακινήτου (βλ. ΕφΔωδ 205/2019) ή όταν υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στην επιφάνεια του ακινήτου (π.χ. βλ. υπ΄αριθμ. 211/2020 απόφαση Εφετείου Δωδεκανήσου: «Οι ως άνω ανακρίβειες και ελλείψεις της περιγραφής του κατασχεθέντος και εκτεθειμένου σε πλειστηριασμό ακινήτου, ιδία δε η ανακριβής περιγραφή του ακινήτου το οποίο δεν έχει επιφάνεια 189,275 τμ αλλά 269 τμ, δεν έχει ξεχωριστό χώρο τραπεζαρίας αλλά κουζίνα με εσωτερική τραπεζαρία και πλήρη εξοπλισμό, δεν έχει χωλ αλλά έχει ενιαίο χώρο σαλονιού - καθιστικού, έχει πέντε κύρια δωμάτια εκ των οποίων τρία μεγάλα υπνοδωμάτια, δύο μπάνια, ένα w.c αλλά και η εντελής παράλειψη αναφοράς πλήρους κλιματιστικής εγκατάστασης, ενδοδαπέδιας θέρμανσης, παρκέ 200 τ.μ., διπλών τζαμιών, εντοιχισμένων ιταλικών ντουλαπών, τζακούζι, τζακιού, δύο εξωτερικών αποθηκών στην μια εκ των οποίων έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρομηχανικές εγκαταστάσεις [λέβητας, μπόιλερ], του περιμετρικού του ακινήτου κήπου με φυτά και καλλωπιστικά δέντρα, του χώρου στάθμευσης τριών αυτοκινήτων με κλείσιμο με γκαραζόπορτα, δημιουργούν αμφιβολίες εν γένει της ταυτότητος (και της αξίας) του κατασχεθέντος και εκτεθειμένου σε πλειστηριασμό ακινήτου και πιθανολογείται ότι θα ακυρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση που επισπεύδεται…».
5. Μη επίδοση κατασχετήριας έκθεσης στο αρμόδιο κτηματολογικό γραφείο
Στο άρθρο 995 παρ. 2 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προβλέπεται ότι: «Με ποινή ακυρότητας, αντίγραφο της κατασχετήριας έκθεσης επιδίδεται στον υποθηκοφύλακα (κτηματολόγιο) της περιφέρειας όπου βρίσκεται το κατασχεμένο μέσα σε πέντε (5) ημέρες από την κατάσχεση». Αν δεν λάβει χώρα εμπρόθεσμα η εν λόγω επίδοση, τότε η κατασχετήρια έκθεση ακυρώνεται.
6. Έλλειψη χορήγησης εντολής πάνω στο απόγραφο
Στο άρθρο 927 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας προβλέπεται το εξής: «Η αναγκαστική εκτέλεση γίνεται με επιμέλεια εκείνου που έχει δικαίωμα να την ενεργήσει, ο οποίος δίνει, επάνω στο απόγραφο, τη σχετική εντολή σε ορισμένο δικαστικό επιμελητή και ορίζει τον τρόπο και αν είναι δυνατό και τα αντικείμενα επάνω στα οποία θα γίνει η εκτέλεση».
Αν πάνω στο σώμα του απογράφου δεν υπάρχει η εντολή εκτέλεσης από τον πληρεξούσιο δικηγόρο, τότε η κατασχετήρια έκθεση ακυρώνεται. Σημασία έχει όχι μόνο να υπάρχει η εντολή εκτέλεσης, αλλά αυτή να έχει δοθεί πάνω ακριβώς στο σώμα του τίτλου του απογράφου. Πράγματι η πλημμέλεια αυτή συντρέχει σπάνια αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα λόγο βάσει του οποίου έχουν ακυρωθεί κατασχετήριες εκθέσεις (βλ. λ.χ. ΜΠρΑθ 726/2018).
7. Πλημμέλειες επιταγής προς εκτέλεση
Τυχόν πλημμέλειες στην διαδικασία της επιταγής προς εκτέλεση και στο περιεχόμενο αυτής, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την ακυρότητα της κατάσχεσης. Το ίδιο συμβαίνει και με τυχόν πλημμέλειες στη διαδικασία συγκοινοποίησης των απαραίτητων εγγράφων όταν έχουμε μεταβίβαση δανειακών απαιτήσεων σε εταιρεία ειδικού σκοπού στο πλαίσιο τιτλοποίησης ή εταιρεία απόκτησης απαιτήσεων στο πλαίσιο του ν. 4354/2015 για τις μεταβιβάσεις «κόκκινων δανείων», ή συγχωνεύσεις/αποσχίσεις πιστωτικών ιδρυμάτων ή μεταβιβάσεις κατόπιν εντολής μεταβίβασης από την ΤτΕ στο πλαίσιο εκκαθάρισης πιστωτικών ιδρυμάτων. Ήδη έχει αναφερθεί ότι «Η διάταξη θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εφαρμόζεται και στην περίπτωση ανάθεσης της είσπραξης απαιτήσεων από τραπεζικά δάνεια ή πιστώσεις σε διαχειριστική εταιρία του άρθρου 1 του ν. 4354/2015, όπως τροποποιήθηκε, η οποία οφείλει να κοινοποιήσει την οικεία διαχειριστική σύμβαση, όπως επίσης, όταν η διαχείριση της έχει ανατεθεί από εταιρία απόκτησης τέτοιων απαιτήσεων, και πιστοποιητικού καταχώρισης στο δημόσιο βιβλίο του άρθρου 3 του ν. 2844/2000 της σύμβασης πώλησης και μεταβίβασής τους στην τελευταία» (Μάζης, σε Κ. Κεραμεύς/Δ. Κονδύλης/Ν. Νίκας, Ερμηνεία ΚΠολΔ - Αναγκαστική εκτέλεση, 2η έκδ., 2021, άρθρο 925). Πρόσφατα μάλιστα κρίθηκε σχετικά ότι επιταγή είναι άκυρη λόγω έλλειψης συγκοινοποίησης απαραίτητων εγγράφων βάσει των οποίων νομιμοποιείται ως εκκαθαριστής πιστωτικού ιδρύματος υπό ειδική εκκαθάριση: «Με την ιδιότητα αυτή, ο ειδικός εκκαθαριστής διεξάγει τις δίκες που αφορούν στο υπό εκκαθάριση πιστωτικό ίδρυμα στο δικό του όνομα, ως μη δικαιούχος διάδικος, και όχι στο όνομα του πιστωτικού ιδρύματος. Περαιτέρω αποδεικνύεται ότι παρόλο που η καθ' ης η ανακοπή εταιρία ανέλαβε την διαδικασία της αναγκαστικής εκτέλεσης προς είσπραξη της ίδιας απαίτησης επισπεύδοντας την κατάσχεση, δεν γνωστοποίησε την αλλαγή στο πρόσωπο του επισπεύδοντος στον καθ' ου η εκτέλεση ανακόπτοντα, ούτε κοινοποίησε τα έγγραφα που τη νομιμοποιούν, όπως προβλέπει το άρθρο 925 ΚΠολΔ με εκτενή αναφορά των στοιχείων νομιμοποίησης της καθ' ης στη θέση της αρχικής επισπεύδουσας, καθώς και των εγγράφων που την υποδεικνύουν ήτοι κυρίως την πράξη διορισμού του ειδικού εκκαθαριστή» (ΜΠρΠΑτρ 136/2021) ∙ βλ. και 61/2016 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκίδας: «Συγκεκριμένα δεν συγκοινοποίησε στους αιτούντες σε πρωτότυπο ή επικυρωμένο αντίγραφο την από 26.3.2013 σύμβαση πώλησης και μεταβίβασης (SALE AND TRANSFER AGREEMENT) που καταρτίστηκε στις 26.8.2013 μεταξύ της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ως «πωλήτριας» και ΤΡΑΠΕΖΑΣ ως «αγοράστριας» από την οποία προκύπτει αν όντως έγινε η μεταβίβαση της απαιτήσεως της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ... που απορρέει εκ της υπ` αριθμ. ΑΛ- ..../13.05.2008 σύμβασης πίστωσης η οποία καταρτίσθηκε μεταξύ της ΤΡΑΠΕΖΑΣ ... και της πιστούχου εταιρείας «....................» (ΜονΠρΧίου 293/2001, Αρμ. 2002.436, ΜονΠρΑθ 475/2003 (αδημ).Εν προκειμένω κατόπιν της από 18.3.2014 αιτήσεως της Τράπεζας».
8. Πλημμέλειες του τίτλου – ακυρότητα διαταγής πληρωμής
Στην ακυρότητα της κατασχετήριας έκθεσης μπορεί να οδηγήσει και η ακυρότητα του εκτελεστού τίτλου πάνω στην οποία στηρίζεται, ο οποίος συνήθως παίρνει τη μορφή της διαταγής πληρωμής. Εφόσον, επομένως, έχει ασκηθεί ανακοπή κατά της διαταγής πληρωμής (άρθρο 632 Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας), η ακυρότητα αυτής θα πρέπει να κριθεί από το δικαστήριο που δικάζει την ανακοπή κατά της κατασχετήριας έκθεσης, ούτως ώστε να εκδοθεί τυχόν απόφαση περί ακύρωσης της κατάσχεσης πριν την διενέργεια του πλειστηριασμού. Εδώ φυσικά ανοίγεται ένα πολύ μεγάλο πεδίο άμυνας, καθότι οι πιθανές πλημμέλειες της διαταγής πληρωμής μπορεί να είναι δεκάδες.
9. Καταχρηστική εκτέλεση
Πολλές φορές έχουν αχθεί στην κρίση των δικαστηρίων μας περιπτώσεις πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης, όπου ο οφειλέτης προβάλλει ότι διεξάγονται καταχρηστικά. Για την περίπτωση αυτή έχουμε αναφέρει αρκετά ζητήματα σε παλαιότερο άρθρο μας που πραγματεύεται αυτή ακριβώς την πλημμέλεια (βλ. εδώ).
Δείτε όλα τα άρθρα
του Τραπεζικού Δικαίου