Legal Insight
Μάρτιος 2022
Ψαράκης Ιωάννης (ΜΔΕ ΙΙΙ, υπ. ΔΝ)
(Αναδημοσίευση από Capital)
Περίληψη: Έχει διαπιστωθεί -και έχουμε επανειλημμένως τονίσει- ότι τα οφέλη από την καταχώριση εθνικού εμπορικού σήματος είναι πολλά. Αυτό ισχύει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό στην περίπτωση του εμπορικού σήματος της ΕΕ. Και μολονότι ο δρόμος μέχρι την καταχώριση (ή και μετά την καταχώριση) "δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα", η βοήθεια από έναν εξειδικευμένο νομικό στο δίκαιο των εμπορικών σημάτων (ήδη κατά τη διαμόρφωση της ένδειξή σας), αποτελεί πολύτιμο εφόδιο το οποίο συντροφεύει και ενισχύει την εμπορική σας ένδειξη τόσο κατά τη διαδικασία καταχώρισης, όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της. Στο σημερινό άρθρο θα εστιάσουμε στην περίπτωση της ανακοπής των τρίτων, η οποία υποβάλλεται εντός τριμήνου από τη δημοσίευση της δήλωσης κατάθεσης σήματος της ΕΕ.
Ι. Η χρησιμότητα του εμπορικού σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUTM)
Έχουμε αναλύσει σε αρκετά άρθρα μας τους λόγους για τους οποίους η καταχώριση εμπορικού σήματος συνιστά μια απολύτως συμφέρουσα επιλογή για τον επιχειρηματία. Παρατηρείται δε ότι πολλές επιχειρήσεις καταχωρίζουν σήμα πριν καν ξεκινήσουν να δραστηριοποιούνται εμπορικά﮲ και αυτό είναι πολύ λογικό: επιθυμούν να στηρίξουν το όλο επιχειρηματικό εγχείρημα σε ασφαλή βάση, ήδη από την αρχή. Εξάλλου, τα τέλη κατάθεσης εμπορικού σήματος, ειδικά για την Ελλάδα, είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ.
Ενώ όμως το εθνικό σήμα προσφέρει προστασία μόνο στην επικράτεια ορισμένης χώρας (π.χ. της Ελλάδας, αν μιλάμε για ελληνικό εθνικό σήμα), πολλές φορές ο επιχειρηματίας θα αναζητά προστασία και σε άλλες χώρες. Αυτό συμβαίνει ιδίως στην κλασική περίπτωση των εξαγωγών και του ηλεκτρονικού εμπορίου, φαινόμενο το οποίο τα τελευταία χρόνια γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση. Δεν είναι λίγοι οι επιχειρηματίες που αν και ξεκινούν την δραστηριότητά τους με (αρχικό) επίκεντρο την ελληνική αγορά, προνοούν με την καταχώριση σήματος της ΕΕ, λόγω του σχετικά χαμηλού κόστους της διαδικασίας και του ευρύτατου ωφέλιμου αποτελέσματος το οποίο μπορεί αυτή να έχει (προστασία της ένδειξής τους σε όλα τα Κράτη της ΕΕ).
Αναγνωρίζοντας αυτή την πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ξεκινήσει πρόγραμμα επιδότησης δράσεων διανοητικής ιδιοκτησίας, εστιάζοντας σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ). Το πρόγραμμα "Ideas Powered for Business SME Fund" είναι ένα πρόγραμμα επιχορηγήσεων που σχεδιάστηκε με στόχο να ενισχύσει τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΙ) των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην ΕΕ. Αποτελεί πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υλοποιείται από το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) – για το 2022 θα διαρκέσει από τις 10 Ιανουαρίου 2022 έως τις 16 Δεκεμβρίου 2022. Οι επιχορηγήσεις είναι περιορισμένες και για τη διάθεσή τους θα τηρείται χρονολογική σειρά προτεραιότητας. Επί εμπορικών σημάτων παρέχεται επιστροφή εξόδων σε ύψος 75% (αυξημένο συγκριτικά με το 50% που παρεχόταν σε προηγούμενους κύκλους της δράσης) για τα τέλη αίτησης, πρόσθετα τέλη ανά κλάση και τέλη εξέτασης, καταχώρισης, δημοσίευσης και αναστολής της δημοσίευσης σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Έτσι τα τέλη για κατάθεση σήματος της ΕΕ μπορούν να φτάσουν μέχρι και τα 250€.
ΙΙ. Η διαδικασία
Για να καταχωρισθεί συγκεκριμένη ένδειξη ως εμπορικό σήμα της ΕΕ – τότε και μόνο τότε υφίσταται αποκλειστικό δικαίωμα σε εμπορικό σήμα της ΕΕ – απαιτείται να υποβληθεί σχετική δήλωση κατάθεσης στον Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union Intellectual Property Office - EUIPO). Η αίτηση αυτή ελέγχεται αυτεπαγγέλτως ως προς τα λεγόμενα απόλυτα απαράδεκτα. Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να ζητήσει να καταχωρισθεί ως σήμα μια ένδειξη η οποία είναι περιγραφική ή επαινετική για τα διακρινόμενα αγαθά. Στην τελευταία απόφαση που εκδόθηκε από την Επιτροπή Εφέσεων του EUIPO τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (DECISION of the Fifth Board of Appeal of 3 February 2022 In case R 1131/2021-5) κρίθηκε ότι η ένδειξη "FUCKING AWESOME” "as a whole the combination of both elements undoubtfully will be understood by the relevant public as meaning very or extremely excellent or outstanding” και επομένως δεν έγινε δεχτή προς καταχώριση.
Μια ένδειξη όμως μπορεί να ομοιάζει σε βαθμό κινδύνου σύγχυσης με κάποια άλλη, η οποία απολαμβάνει χρονικής προτεραιότητας (π.χ. ήδη καταχωρισθέν σήμα) ή να παραβιάζει σήμα φήμης (π.χ. να φέρει κάποια μόνο ελάχιστη ομοιότητα και να κριθεί ότι αντλεί αθέμιτο όφελος – free riding – από τη χρήση). Εδώ μιλάμε για τους "σχετικούς λόγους απαραδέκτου". Στην περίπτωση αυτή, το ζήτημα δεν εξετάζεται αυτεπαγγέλτως. Απαιτείται ο δικαιούχος να καταθέσει ανακοπή (opposition) ενώπιον του EUIPO εντός τριών μηνών από τη δημοσίευση της δήλωσης κατάθεσης. Η ανακοπή αυτή, βεβαίως, κοινοποιείται στον καταθέσαντα, προκειμένου να διαπραγματευθεί με την αντίπαλη πλευρά﮲ αν το μεσοδιάστημα αυτό που παρέχεται (cooling off period – κατ’ αρχήν 2 μήνες) δεν καταλήξει σε κάποια αμοιβαίως αποδεκτή λύση, η διαδικασία προχωρά.
Ο ανακόπτων στο εξής έχει στη διάθεσή του περιθώριο δύο (ακόμη) μηνών για να συμπληρώσει το φάκελό του με όλα τα αποδεικτικά στοιχεία και τις παρατηρήσεις που θεωρεί απαραίτητα/ες για την τεκμηρίωση της ανακοπής του. Μετά την παρέλευση των δύο αυτών μηνών, και μόλις διαβιβαστεί ο φάκελος με τα υποβληθέντα αποδεικτικά στοιχεία και τις παρατηρήσεις (εφόσον υπάρχουν), ο καταθέτης έχει και εκείνος στη διάθεσή του περιθώριο δύο μηνών για να απαντήσει στην ανακοπή (παρατηρήσεις – observations). Στις παρατηρήσεις του ο καταθέτης θα προβάλει όλα τα νομικά και πραγματικά επιχειρήματα προς υποστήριξη του καταχωρίσιμου της ένδειξής του. Εξέχουσα σημασία στο στάδιο αυτό έχει η παράθεση νομολογίας, δηλαδή αποφάσεων του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ), του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΓΔΕΕ) αλλά και της πρακτικής του EUIPO επί υποθέσεων στις οποίες κρίθηκαν παρόμοια ή και ταυτόσημα πραγματικά περιστατικά ή νομικά ζητήματα.
Στο στάδιο αυτό, ο καταθέτης μπορεί να υποβάλει επίσης αίτημα απόδειξης χρήσης, ζητώντας ουσιαστικά από τον ανακόπτοντα να αποδείξει ότι τυχόν προγενέστερα σήματα καταχωρισμένα επί περισσότερα από πέντε έτη έχουν χρησιμοποιηθεί, όσον αφορά τα δηλωθέντα αγαθά. Πρέπει να έχουν παρέλθει πέντε έτη από την καταχώριση, ώστε να έχει νόημα η προβολή αυτής της ένστασης. Όπως έχουμε γράψει αλλού, ένα σήμα μπορεί να καταχωριστεί για να διακρίνει προϊόντα ή υπηρεσίες, ακόμα και αν ο καταθέτης δεν είναι έτοιμος ακόμα να εμπορευθεί όλα τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που αναγράφει στη δήλωση κατάθεσής του. Αυτή η περίοδος χάριτος (grace period) διαρκεί πέντε έτη. Μετά τα πέντε έτη, πρέπει να αποδείξει – αν υποβληθεί σχετική ένσταση – ότι προέβη στη χρήση της ένδειξης ως προς όλα τα αγαθά. Αν το αποδείξει αυτό μερικώς, η ανακοπή του μπορεί να στηριχθεί στη συγκεκριμένη ένδειξη, μόνο όμως όσον αφορά τα συγκεκριμένα αγαθά τα οποία όντως διέθεσε στην αγορά.
Έτσι, εάν υποβληθεί τέτοια ένσταση, ο καταθέτης μπορεί να αναμένει έως ότου ο ανακόπτων προσκομίσει τέτοια απόδειξη προτού υποβάλει τα αποδεικτικά στοιχεία και τις παρατηρήσεις του. Ακολούθως παρέχεται η δυνατότητα στον ανακόπτοντα να υποβάλει παρατηρήσεις επί των παρατηρήσεων του καταθέτη. Η υποβολή ένστασης απόδειξης χρήσης (proof of use) αποτελεί – στις περιπτώσεις για τις οποίες ενδείκνυται - μια πολύ χρήσιμη πρώτη αντίδραση του καταθέτη αφού μπορεί να καταλήξει σε σημαντική αποδυνάμωση της ασκηθείσας ανακοπήςΕάν ο καταθέτης δεν ζητήσει απόδειξη χρήσης αλλά υποβάλει αποδεικτικά στοιχεία και παρατηρήσεις, ο ανακόπτων έχει στη διάθεσή του προθεσμία δύο μηνών προκειμένου να υποβάλει τις σχετικές παρατηρήσεις του επ’ αυτών. Απόφαση επί της ανακοπής λαμβάνεται συνήθως μετά το πέρας αυτών των ανταλλαγών παρατηρήσεων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι αναγκαίο ή σκόπιμο να διεξαχθεί μία ακόμη ανταλλαγή παρατηρήσεων. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν η υπόθεση αφορά πολύπλοκα ζητήματα ή όταν ο ανακόπτων εγείρει νέο ζήτημα το οποίο γίνεται δεκτό στη διαδικασία. Στην περίπτωση αυτή, μπορεί να παρασχεθεί στον καταθέτη η δυνατότητα απάντησης. Εναπόκειται τότε στον εξεταστή να αποφασίσει αν πρέπει να παρασχεθεί στον ανακόπτοντα η δυνατότητα νέας υποβολής παρατηρήσεων.
Κατόπιν, το Τμήμα ανακοπών (Opposition Division) του EUIPO εκδίδει απόφαση επί της ανακοπής. Η απόφαση αυτή μπορεί να προσβληθεί ενώπιον της Επιτροπής Εφέσεων του EUIPO (Border of Appeals).
Η όλη διαδικασία για το εμπορικό σήμα της ΕΕ, από την κατάθεση της δήλωσης και τις ανακοπές μέχρι και την απάντηση επ’ αυτών και την καταχώριση της ένδειξης, λαμβάνει χώρα ηλεκτρονικά, μέσω της ιστοσελίδας του EUIPO.
Ένα πολύ καλό ενημερωτικό video για την ανακοπή επί εθνικού σήματος έχει αναρτηθεί από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων στη διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=3E-zp1G_BUk. Αν και το video αφορά σε εθνικό σήμα, οι ακολουθητέες διαδικασίες είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό ίδιες αφού – κοντολογίς και για να μην κουράζουμε με λεπτομέρειες - βασίζονται σε σχεδόν ταυτόσημα νομοθετικά κείμενα της ΕΕ. Δηλαδή, μπορείτε να εμπιστευθείτε το video αυτό για να αντλήσετε πληροφορίες και για το εμπορικό σήμα της ΕΕ.
ΙΙΙ. Συμπεράσματα
Το σήμα της ΕΕ αποτελεί ένα πολύ ισχυρό όπλο για τον επιχειρηματία, αφού αποτελεί ένα πρώτης τάξεως διαβατήριο και πσιτοποιητικό μοναδικότητας σε ολόκληρη της αγορά της ΕΕ. Αν και η διαδρομή προς την απόκτησή του είναι πολύ πιθανό να μην είναι ανεμπόδιστη, η υποστήριξη από νομικό με εξειδίκευση στο δίκαιο του σήματος της ΕΕ βοηθά σημαντικά στην υπέρβαση αυτών των δυσκολιών. Η άσκηση ανακοπών από τρίτους – από τη στιγμή της δημοσίευσης της προς καταχώριση αίτησης και για τρεις μήνες, ήτοι μέχρι την καταχώρισή της – αποτελεί έναν από τους πιθανότερους σκοπέλους που μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει.
Μια καλή νομική υποστήριξη ενώπιον του EUIPO, με γνώση των διαδικασιών και κυρίως της νομολογίας στην οποία και ο ίδιος ο EUIPO στηρίζει τις αποφάσεις του, εκμεταλλεύεται όλες τις πιθανότητες έκδοσης μιας ευνοϊκής απόφασης. Αυτό, τελικά, θα οδηγήσει στην καταχώριση σήματος της ΕΕ.
Τέλος, όπως έχουμε πολλάκις αναφέρει, η καλύτερη δυνατή προσέγγιση είναι η λήψη εξειδικευμένης συμβουλής ήδη κατά τη διαμόρφωση της προς καταχώρισης ένδειξης. Τούτο συμβαίνει για δυο λόγους:
Πρώτον, η εξειδικευμένη συμβουλή θα μειώσει δραστικά τις πιθανότητες απόρριψης του σήματος για απόλυτους λόγους απαραδέκτου (π.χ. περιγραφικότητες). Οι απόλυτοι λόγοι απαραδέκτου μπορούν να προβληθούν ακόμα και μετά την καταχώριση﮲ δηλαδή για τη διαγραφή ήδη καταχωρισμένου σήματος. Πράγματι, η καταχώριση – όπως ήδη έχουμε αναφέρει αλλού – "λέει πολλά, λέει όμως και πολύ λίγα". Η καταχώριση η οποία πράγματι προσδίδει προστιθέμενη αξία στην επιχείρηση είναι μόνο εκείνη η οποία έχει λάβει χώρα κατόπιν λήψης εξειδικευμένης συμβουλής.
Δεύτερον – και σημαντικότερο - η λήψη εξειδικευμένης συμβουλής κατά τη διαμόρφωση της ένδειξης θα έχει ως ορίζοντα αυτής την περίπτωση μελλοντικής δικαστικής διένεξης. Δηλαδή, θα έχουμε την δυνατότητα να διαμορφώσουμε ήδη από την αρχή τα "όπλα" τα οποία θα ευχόταν κανείς να έχει κατά την κατ’ αντιδικία διαδικασία. Αυτό είναι πολύ ωφέλιμο και βοηθάει σημαντικά στην καλή έκβαση της υπόθεσης.
Δείτε όλα τα άρθρα
της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας