Η Αναστολή Εκτέλεσης στην Περίπτωση Υποβολής Αίτησης στον Εξωδικαστικό Μηχανισμό

Legal Insight

Ιανουάριος 2023

Γιώργος Κεφαλάς, ΜΔΕ (Mult.), M.Sc.

(αναδημοσίευση από capital.gr)

Περίληψη: Στη διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού προβλέπεται αναστολή των πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης για το διάστημα από την υποβολή της αίτησης μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Τι καταλαμβάνει όμως αυτή η αναστολή; Τι συμβαίνει στην περίπτωση που παρόλο που παρέρχεται ο από τον νόμο οριζόμενος χρόνος της διαδικασίας, ακόμη αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί; Πώς ο οφειλέτης μπορεί να προστατευτεί από τυχόν αναγκαστική εκτέλεση ενώ ακόμη περιμένει την πρόταση του εξωδικαστικού; Ποια είναι η στάση των δικαστηρίων στα ζητήματα αυτά; Με το παρόν άρθρο εξετάζουμε από πρακτική σκοπιά τα ζητήματα αυτά και παραθέτουμε τις απαντήσεις που δίνει η δικαστηριακή πράξη.

1. Εισαγωγή

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 18 του ν. 4738/2020 με τον τίτλο "Αναστολή των μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης των συμμετεχόντων πιστωτών": "Από την υποβολή της αίτησης και μέχρι τη με οποιονδήποτε τρόπο περάτωση της διαδικασίας, σύμφωνα με το άρθρο 16, αναστέλλονται η λήψη αναγκαστικών μέτρων και η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης επί απαιτήσεων, κινητών και ακινήτων κατά του οφειλέτη, καθώς και η ποινική δίωξη για τα αδικήματα του άρθρου 25 του ν. 1882/1990 και του άρθρου 1 του α.ν. 86/1967 αναφορικά με τις οφειλές, των οποίων ζητείται η ρύθμιση". 

Βάσει της ως άνω διάταξης, λοιπόν, από την οριστική υποβολή της αίτησης αναστέλλεται η λήψη αναγκαστικών μέτρων, καθώς και η συνέχιση τυχόν αρξάμενης αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος του οφειλέτη, εφόσον η απαίτηση για την οποία επισπεύδεται η εκτέλεση υπάγεται στη διαδικασία του εξωδικαστικού. Ωστόσο, η ως άνω αυτοδίκαιη αναστολή εκτέλεσης, αφενός, δεν είναι γενική, κατά τα ειδικότερα αναφερόμενα κατωτέρω, αφετέρου, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, όταν η διαδικασία του εξωδικαστικού δεν έχει περατωθεί εντός του χρονικού διαστήματος που ορίζεται στο άρθρο 16 του ν. 4738/2020 (καταρχήν δίμηνο). 

Ήδη εισαγωγικά πρέπει να αναφερθεί ότι, προϋπόθεση για τη χορήγηση της αναστολής του άρθρου 18 είναι η οριστική υποβολή της αίτησης του εξωδικαστικού μηχανισμού ("οριστικοποίηση της αίτησης", κατά την ορολογία της οικείας πλατφόρμας). Δεν αρκεί, συνεπώς, η δημιουργία της αίτησης, αλλά πρέπει αυτή να έχει υποβληθεί οριστικά. 

2. Τι καταλαμβάνει η αναστολή εκτέλεσης του άρθρου 18 του ν. 4738/2020

Η αναστολή του άρθρου 18 του ν. 4738/2020 δεν είναι γενική, αλλά γνωρίζει εξαιρέσεις που διατυπώνονται στο ίδιο ως άνω άρθρο. Έτσι, ορίζεται ότι "η αναστολή της παρούσας δεν καταλαμβάνει τη διενέργεια πλειστηριασμού ο οποίος έχει προγραμματιστεί εντός τριών (3) μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης από τον οφειλέτη, καθώς και οποιαδήποτε διαδικαστική ενέργεια προπαρασκευαστική της διενέργειας πλειστηριασμού από ενέγγυο πιστωτή (περιλαμβανομένης και της κατάσχεσης)". 

Βάσει της ως άνω διάταξης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η αναστολή του άρθρου 18 του νόμου για τον εξωδικαστικό μηχανισμό δεν καταλαμβάνει:

- Πλειστηριασμό, υπό την προϋπόθεση ότι έχει οριστεί να διενεργηθεί μέσα σε τρεις μήνες από την οριστική υποβολή της αίτησης (λ.χ. αν η οριστική υποβολή λάβει χώρα στις 10.12.2022, δεν καταλαμβάνεται από την αναστολή πλειστηριασμός που έχει οριστεί να διενεργηθεί έως τις 10.3.2023).

- Κατάσχεση ή άλλες προπαρασκευαστικές πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης (λ.χ. επίδοση επιταγής προς εκτέλεση), εφόσον γίνονται από ενέγγυο πιστωτή, δηλαδή από πιστωτή που έχει εμπράγματη ασφάλεια (λ.χ. προσημείωση υποθήκης επί ακινήτου του οφειλέτη).

Βάσει των ως άνω παρατηρήσεων, μπορούμε να απαντήσουμε και στο ερώτημα τι καταλαμβάνει η αναστολή εκτέλεσης του εξωδικαστικού μηχανισμού. Ειδικότερα, καταλαμβάνει τα εξής:

- Πλειστηριασμό, υπό την προϋπόθεση ότι έχει οριστεί να διενεργηθεί σε διάστημα πέραν των τριών μηνών από την οριστική υποβολή της αίτησης (λ.χ. αν η οριστική υποβολή της αίτησης έλαβε χώρα στις 10.8.2022 και ο πλειστηριασμός έχει οριστεί να διενεργηθεί στις 15.12.2022).

- Κατάσχεση ή άλλες προπαρασκευαστικές πράξεις αναγκαστικής εκτέλεσης, εφόσον γίνονται από ανέγγυο πιστωτή, δηλαδή από πιστωτή που δεν έχει εμπράγματη ασφάλεια.

- Κατάσχεση εις χείρας τρίτου (λ.χ. κατάσχεση τραπεζικού λογαριασμού από τρίτο). 

3. Το ειδικότερο πρόβλημα ως προς την αναστολή του πλειστηριασμού 

Ειδικότερα ζητήματα ανακύπτουν σχετικά με την αναστολή του πλειστηριασμού που έχει οριστεί σε διάστημα πέραν του τριμήνου από την οριστική υποβολή της αίτησης εξωδικαστικού μηχανισμού. Το πρόβλημα δημιουργεί ιδίως η διάταξη του άρθρου 16 σε συνδυασμό με τη διάταξη του τελευταίου εδαφίου του άρθρου 18 του ν. 4738/2020. Η πρώτη από τις ως άνω διατάξεις προβλέπει ότι: "Αν δεν υπογραφεί η σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών εντός δύο (2) μηνών από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης, η διαδικασία θεωρείται περατωθείσα ως άκαρπη". Η δεύτερη από αυτές ορίζει ότι: "Η αναστολή παύει με την τυχόν κοινοποίηση προς τον οφειλέτη της απόφασης μη υποβολής πρότασης συμφωνίας αναδιάρθρωσης ή με την καθ’ οιονδήποτε τρόπο απόρριψη της αίτησης". 

Βάσει των ως άνω διατάξεων, αν μέσα σε διάστημα δύο μηνών από την  οριστική υποβολή της αίτησης δεν έχει υπογραφεί η σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών, η διαδικασία θεωρείται ότι περατώνεται ως άκαρπη και παύει και η ισχύς της αναστολής του άρθρου 18. 

Ωστόσο, στην πράξη η διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού κατά κανόνα διαρκεί διάστημα αρκετά μεγαλύτερο των δύο μηνών. Αυτό μπορεί να οφείλεται είτε στο γεγονός ότι, παρά την παρέλευση των δύο μηνών από την υποβολή της αίτησης, αυτή τυγχάνει ακόμη επεξεργασίας από τους πιστωτές, είτε στο γεγονός ότι υποβάλλονται αιτήματα διόρθωσης στοιχείων της πλατφόρμας, με αποτέλεσμα να μην έχει ξεκινήσει καν η διαδικασία της επεξεργασίας της αίτησης. 

Πράγματι, στην πράξη, συχνά οι πιστωτές δημιουργούν αιτήματα διόρθωσης απευθυνόμενα είτε προς τον οφειλέτη είτε και προς τους ίδιους, τα οποία μπορεί να έχουν ποικίλο περιεχόμενο. Μπορεί έτσι να ζητούν από τον οφειλέτη λ.χ. να αναρτήσει εκτίμηση κινητών πραγμάτων, την οποία έχει παραλείψει, ή μπορεί να ζητούν "από τον εαυτό τους" λ.χ. να αναρτήσει μία πιο πρόσφατη έκθεση εκτίμησης ενός ακινήτου ή να συμπληρώσει σωστά την τάξη μίας προσημείωσης κλπ. 

Η διαδικασία αυτή της διόρθωσης σφαλμάτων προβλέπεται στο άρθρο 7 της ΚΥΑ 66648/4.6.2021 και συνοπτικά έχει ως εξής: α) Αν το σφάλμα αφορά σε στοιχείο που έχει συμπληρωθεί από τον οφειλέτη, ο πιστωτής εντοπίζει το σφάλμα και ο οφειλέτης υποχρεούται να το διορθώσει εντός 5 ημερών από τη σχετική ειδοποίηση και β) αν το σφάλμα αφορά σε στοιχείο που έχει συμπληρωθεί από πιστωτή, ο τελευταίος το διορθώνει εντός 10 ημερών από τη σχετική ειδοποίηση και, κατόπιν, ο οφειλέτης επισκοπεί εντός 5 ημερών τη διόρθωση και οριστικοποιεί εκ νέου την αίτηση. Στην περίπτωση αυτή, μάλιστα, προβλέπεται παράταση της προθεσμίας υποβολής της πρότασης του εξωδικαστικού. 

Στην πράξη, ιδίως σε αιτήσεις όπου συμμετέχουν περισσότεροι του ενός πιστωτές, μπορεί να υποβληθούν περισσότερα αιτήματα διόρθωσης, με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικής καθυστέρησης στη διαδικασία. Προκύπτει, τότε εύλογα το ερώτημα• τι συμβαίνει με την αναστολή όταν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα πέραν των δύο μηνών και η αίτηση δεν έχει ακόμη τύχει επεξεργασίας από τους πιστωτές ή βρίσκεται ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας από αυτούς;

4. Η αναστολή της εκτέλεσης κατόπιν απόφασης ασφαλιστικών μέτρων

Σε συνέχεια των ως άνω, ας πάρουμε το ακόλουθο παράδειγμα: Έστω ότι ο οφειλέτης έχει υποβάλει οριστικά την αίτησή του στον εξωδικαστικό μηχανισμό την 1.9.2022. Σε βάρος του έχει επιβληθεί κατάσχεση από πιστωτικό ίδρυμα και ο πλειστηριασμός έχει οριστεί για τις 21.12.2022, ήτοι σε διάστημα πέρα των τριών (3) μηνών από την οριστική υποβολή της αίτησής του. Στις 10.12.2022, ωστόσο, η διαδικασία του εξωδικαστικού βρίσκεται ακόμη εν εξελίξει, καθώς οι πιστωτές υποβάλουν διαρκώς αιτήματα διόρθωσης, προκειμένου να συμπληρώσουν οι ίδιοι στοιχεία στην πλατφόρμα. 

Συνεπώς το πρόβλημα είναι το εξής: Η διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού δεν έχει ολοκληρωθεί, οι δε πιστωτές συμμετέχουν ενεργά σε αυτή, υποβάλλοντας στοιχεία στην πλατφόρμα. Περαιτέρω, ο πλειστηριασμός καταλαμβάνεται από την αναστολή του άρθρου 18 του ν. 4738/2020, διότι έχει οριστεί σε διάστημα πέραν των τριών μηνών από την οριστική υποβολή της αίτησης. Ωστόσο, βάσει του νόμου, εφόσον έχουν παρέλθει δύο μήνες από την υποβολή της αίτησης, η αίτηση θεωρείται περατωθείσα. Ο οφειλέτης, λοιπόν, βρίσκεται σε αδιέξοδο, βλέποντας την ημέρα του πλειστηριασμού να πλησιάζει και τη διαδικασία του εξωδικαστικού να μην έχει ολοκληρωθεί ακόμη (!). 

Το ιστορικό αυτό έχει αχθεί ενώπιον των δικαστηρίων, κατόπιν υποβολής αίτησης από τον οφειλέτη με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων και με αίτημα την προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης με την αναστολή του επισπευδόμενου πλειστηριασμού, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας του εξωδικαστικού μηχανισμού. Τα δικαστήρια έχουν, ενδεικτικά, κρίνει τα εξής:

- Η απόφαση υπ’ αριθμ. 7529/2022 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, σε περίπτωση αιτήσεων που είχαν οριστικά υποβληθεί στις 12 και 13.8.2022 και η διαδικασία βρισκόταν ακόμη στο στάδιο της αξιολόγησης από τους πιστωτές, ανέστειλε πλειστηριασμό που επισπευδόταν για τις 16.11.2022.

- Αντίστοιχα, η απόφαση υπ’ αριθμ. 157/2022 του Μονομελούς Εφετείου Ιωαννίνων ανέστειλε πλειστηριασμό που είχε οριστεί για τις 8.6.2022, καθώς δεν είχε ολοκληρωθεί ακόμη η διαδικασία του εξωδικαστικού που είχε ξεκινήσει με την υποβολή σχετικής αίτησης στις 7.3.2022. Στην εν λόγω απόφαση, μάλιστα, το πιστωτικό ίδρυμα ισχυρίστηκε ότι, λόγω παρέλευσης διμήνου από την οριστική υποβολή της αίτησης, είχε ήδη περατωθεί η διαδικασία του εξωδικαστικού, ισχυρισμός που απορρίφθηκε από το δικαστήριο "ως αβάσιμος, γιατί πιθανολογείται ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, η επεξεργασία της αίτησης που έχουν υποβάλει οι αιτούντες, ούτε έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία που προβλέπεται στη με αριθμό 76219 ΕΞ 2021 (ΦΕΚ Β’ 2817/30.06.2021) ΚΥΑ των Υπουργών Οικονομικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Επικράτειας, στην οποία εξειδικεύονται τα στάδια της διαδικασίας εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας". 

- Στο ίδιο αποτέλεσμα κατέληξε και η απόφαση υπ’ αριθμ. 153/2022 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πατρών, αναστέλλοντας πλειστηριασμό που είχε οριστεί σε διάστημα πέραν του τριμήνου από την οριστική υποβολή της αίτησης, κρίνοντας ότι η διαδικασία δεν είχε ολοκληρωθεί εντός τριών μηνών λόγω αδυναμίας του συστήματος να επεξεργαστεί τον μεγάλο όγκο αιτήσεων που είχαν υποβληθεί. 

Από την άλλη πλευρά, η προσφάτως εκδοθείσα υπ’ αριθμ. 8063/2022 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών απέρριψε σχετική αίτηση οφειλέτη, με το επιχείρημα ότι είχε παρέλθει διάστημα δύο μηνών από την οριστική υποβολή της αίτησης και, ως εκ τούτου, η διαδικασία είχε ολοκληρωθεί ως άκαρπη. Αυτό δε, παρά το γεγονός ότι στην οικεία πλατφόρμα η αίτηση εμφανιζόταν ενεργής και, μάλιστα, είχε υποβληθεί πρόσφατα σχετικό αίτημα διόρθωσης προς πιστωτή, ο οποίος δεν είχε ακόμη προβεί στη διόρθωση. 

5. Τελικές σκέψεις και συμπέρασμα

Ο νομοθέτης του ν. 4738/2020 σκοπό είχε να δημιουργήσει μία εύχρηστη και ταχεία διαδικασία ρύθμισης των οφειλών. Βάσει του σκοπού αυτού όρισε ότι σε περίπτωση που δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία εντός 2 μηνών από την οριστική υποβολή της αίτησης, αυτή θεωρείται περατωθείσα ως άκαρπη. Παράλληλα, ωστόσο, έχει ορίσει ότι η προθεσμία για την υποβολή πρότασης από την πλατφόρμα παρατείνεται σε περίπτωση που υποβάλλεται σε πιστωτή αίτημα διόρθωσης. 

Ο νομοθέτης, λοιπόν, όρισε ενδεικτικά το διάστημα των 2 μηνών, θεωρώντας αυτό επαρκές για την ολοκλήρωση της διαδικασίας του εξωδικαστικού. Αυτό προκύπτει και από το γεγονός ότι, σε περίπτωση υποβολής αιτήματος διόρθωσης, ο ίδιος ο νομοθέτης όρισε ότι θα πρέπει να παρατείνεται και η προθεσμία των φορέων για την υποβολή πρότασης προς τον οφειλέτη. 

Πολλές φορές, ωστόσο, το διάστημα αυτό αποδεικνύεται ανεπαρκές στην πράξη, είτε λόγω καθυστερήσεων των πιστωτών στη διαδικασία της αξιολόγησης της αίτησης, είτε λόγω διορθώσεων που λαμβάνουν χώρα. Στις περιπτώσεις αυτές, σύμφωνα και με τις ως άνω αποφάσεις των δικαστηρίων που παρατέθηκαν, θα πρέπει να γίνεται δεκτό ότι η διαδικασία δεν έχει περατωθεί, καθώς και ότι εξακολουθεί να ισχύει η αναστολή του άρθρου 18. 

Άλλωστε, η αναστολή στις συλλογικές διαδικασίες, όπως είναι και ο εξωδικαστικός, δεν τίθεται μόνον προς το συμφέρον του οφειλέτη • τίθεται πρωτίστως προς το συμφέρον των πιστωτών, ώστε να μην αποκτήσει ένας πιστωτής αθέμιτο πλεονέκτημα σε βάρος των λοιπών. Πρόκειται για ένα εκ του νόμου επιβαλλόμενο "διάστημα αναπνοής", ώστε να μπορούν να λάβουν χώρα με ηρεμία οι αναγκαίες διαπραγματεύσεις προς το συμφέρον τόσο του οφειλέτη όσο και της ολότητας των πιστωτών.