Η Σκοπιμότητα της Καταχώρισης Κοινοτικού Σχεδίου με αφορμή την Αντιδικία για το IQOS

Legal Insight

Απρίλιος 2019

Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert

Περίληψη: Στο παρόν σημείωμα παρουσιάζεται η αντιδικία της PMI με την Shunbao σε σχέση με το σχέδιο της γνωστής συσκευής θέρμανσης καπνού IQOS. Με αφορμή την ενδιαφέρουσα αυτή υπόθεση, σταχυολογούνται κάποιες βασικές γνώσεις αναφορικά με το κοινοτικό σχέδιο και την σκοπιμότητα καταχώρισής του από ελληνικές επιχειρήσεις.

Το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου εξέδωσε στις αρχές του έτους προσωρινή διάταξη με πανευρωπαϊκή ισχύ με την οποία απαγορεύτηκε η εισαγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση συσκευής θέρμανσης καπνού παρόμοιας με το σύστημα IQOS της Philip Morris International (“PMI“), λόγω προστασίας του τελευταίου ως Κοινοτικού Σχεδίου. Η διάταξη εκδόθηκε κατά της κινεζικής εταιρείας Shenzhen Shunbao Technology Co. Ltd (“Shunbao“), η οποία σκόπευε, σύμφωνα με ανακοινώσεις, να εκθέσει παρόμοια με την IQOS συσκευή σε έκθεση συστημάτων θέρμανσης καπνού στην Αγγλία.

Το σύστημα “IQOS” αποτελεί την ναυαρχίδα των προϊόντων μειωμένου κινδύνου της PMI (Reduced-Risk Products). Είναι μια συσκευή θέρμανσης καπνού που αποτελείται από ένα φορτιστή και μια βάση (θήκη) για τις ράβδους καπνού. Η PMI είχε ήδη προβεί σε καταχώριση του σχεδίου ως κοινοτικού, στο Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ε.Ε. στις 16/1/2015 (αριθμός σχεδίου RCD 001428379-0001). Η εν λόγω προστασία ισχύει για 5 έτη από την καταχώριση, και μπορεί ο δικαιούχος να την ανανεώνει για 5 έτη κάθε φορά, με μέγιστο χρονικό διάστημα προστασίας τα 25 έτη. 

Η PMI είχε ήδη λάβει γνώση ότι η Shunbao εμπορευόταν στην Ασία σύστημα θέρμανσης καπνού με τον τίτλο “AMO”, όπου, όμως, η βάση των ράβδων ήταν σχεδόν η ίδια οπτικά με το δικό της σύστημα IQOS. Όταν λοιπόν πληροφορήθηκε, μέσα από την διαδικτυακή σελίδα “ALIBABA”, ότι η Shunbao σκόπευε να παρουσιάσει το “ΑΜΟ” στην έκθεση VAPER UK, μια υψηλής επισκεψιμότητας έκθεση στην Αγγλία, η PMI ζήτησε, και τελικώς πέτυχε, την έκδοση από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου προσωρινής διαταγής απαγόρευσης διάθεσης του επίμαχου προϊόντος εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η αίτηση κατατέθηκε από την PMI χωρίς να κοινοποιηθεί και να ζητηθεί η παράσταση της Shunbao ενώπιον του Άγγλου δικαστή, λόγω του κατεπείγοντος της κατάστασης και ενόψει της επικείμενης διεξαγωγής της εκθέσεως “VAPER”. Η PMI ζήτησε την έκδοση της εν λόγω διάταξης από το Δικαστήριο του Η.Β., βάσει της παρεχόμενης δυνατότητας από τον Κοινοτικό Κανονισμό (6/2002), λόγω του ότι η Shunbao δεν εδρεύει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Βασικός παράγοντας υπέρ της τελικής έκδοσης της προσωρινής δικαστικής διάταξης ήταν προφανώς η ομοιότητα της εμφάνισης των δύο προϊόντων-σχεδίων. Κριτήριο, ωστόσο, έκδοσής της αποτέλεσε και η σκέψη του Άγγλου δικαστή ότι το “ΑΜΟ” παρουσιαζόταν ως ενδεχόμενα κατώτερης ποιότητας προϊόν χωρίς τα ίδια πλεονεκτήματα μειωμένου κινδύνου στην υγεία των χρηστών. Μια όχι τόσο καλή εμπειρία του χρήστη της συσκευής “AMO”, πιθανότατα θα επηρέαζε αρνητικά τις πωλήσεις όλων των προϊόντων θέρμανσης καπνού, άρα και της συσκευής “IQOS”. Αυτός ο κίνδυνος δεν μπορούσε να αποτραπεί, σύμφωνα με τον Άγγλο δικαστή, παρά μόνο με άμεση απαγόρευση διάθεσης του προϊόντος της Shunbao.

Αποτέλεσμα της διάταξης είναι ότι τελικά οι διοργανωτές της VAPER EXPO δεν επιτρέψανε στην Shunbao να εκθέσει το προϊόν της και ότι η βάση “ΑΜΟ” αποκλείστηκε από τις ευρωπαϊκές αγορές, τουλάχιστον προς το παρόν. Αξίζει να τονιστεί ότι η συσκευή “ΑΜΟ” δεν είχε αντιγράψει κανένα σήμα της PMI, με άλλα λόγια πάνω στη συσκευή αναγραφόταν τελείως διαφορετική ένδειξη, και συγκεκριμένα ο τίτλος «ΑΜΟ». 

Θέτοντας την παραπάνω υπόθεση ως παράδειγμα, μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής σε σχέση με το Κοινοτικό Σχέδιο:

1. Τα σημαντικότερα περιουσιακά στοιχεία των σύγχρονων επιχειρήσεων αρκετές φορές αποτελούν αντικείμενα διανοητικής ιδιοκτησίας, άυλα δηλαδή δικαιώματα. Το κοινοτικό σχέδιο αποτελεί ένα τέτοιο δικαίωμα που όμως δεν είναι τόσο γνωστό όσο άλλα (ευρεσιτεχνίες, σήματα κτλ.). Παρατηρούμε όμως, ότι στην παραπάνω υπόθεση ήταν το καθοριστικό δικαίωμα το οποίο και τελικώς προστάτευσε πανευρωπαϊκά το προϊόν της PMΙ. Αυτό διότι ούτε παραβίαση του σήματός της υπήρξε, αλλά ούτε, όπως προκύπτει εξ όσων γνωρίζουμε, της ευρεσιτεχνίας της, δηλαδή του τρόπου λειτουργίας του συστήματος θέρμανσης. Η αντίπαλη συσκευή έφερε διαφορετική ένδειξη πάνω στο σώμα της (“AMO”) και ενσωμάτωνε διαφορετικό μηχανισμό λειτουργίας∙ μόνο ο σχεδιασμός του προϊόντος ήταν παρόμοιος.

2. Με βάση την ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία, μπορεί ο δικαιούχος του κοινοτικού σχεδίου να απαγορεύσει την διάθεση οιουδήποτε προϊόντος παραβιάζει το δικαίωμά του πανευρωπαϊκώς, χωρίς να υπάρχει ανάγκη να διεξαγάγει δικαστικό αγώνα σε κάθε κράτος μέλος της Ε.Ε.. Αρκεί να εκδοθεί η οικεία δικαστική απόφαση από το δικαστήριο που έχει την έδρα του ο προσβολέας, ή αν αυτός έχει την έδρα του εκτός Ε.Ε., από το δικαστήριο που έχει την έδρα της η δικαιούχος του κοινοτικού σχεδίου. Έτσι έγινε και στην επίμαχη υπόθεση: επειδή η επιχείρηση που παραβίαζε το δικαίωμα της PMI είχε έδρα εκτός Ε.Ε., αρμόδια δικαστήρια για να εκδώσουν την «πανευρωπαϊκή διαταγή» ήταν αυτά της έδρας της δικαιούχου επιχείρησης, άρα του Ηνωμένου Βασιλείου. 

3. Δυνατότητα προστασίας έχει ο δικαιούχος όχι μόνο όταν παραβιάζεται το δικαίωμά του αλλά και όταν επίκειται μια τέτοια παραβίαση. Έτσι έγινε και στην παραπάνω υπόθεση: η παρουσίαση της συσκευής της εταιρείας Shunbao επρόκειτο να γίνει σε έκθεση στην Αγγλία∙ δεν είχε λάβει χώρα, όμως, ακόμα η έκθεση. Αυτή η επικείμενη παρουσίαση απαγορεύτηκε και άρα προστατεύτηκε προληπτικά το δικαίωμα της PMΙ. 

4. Λόγω του κατεπείγοντος χαρακτήρα των εν λόγω δικαστικών αποφάσεων (ασφαλιστικά μέτρα), αυτά μπορούν να διαταχθούν, σε αρχικό στάδιο, και χωρίς να ακουστεί η άλλη πλευρά, η εταιρεία δηλ. που φέρεται να παραβιάζει το καταχωρισμένο κοινοτικό σχέδιο. Αυτό έγινε και στην επίμαχη υπόθεση: η έκδοση της παραπάνω δικαστικής διάταξης έλαβε χώρα χωρίς να ακουστεί η SHUNBAU.

5. Απαραίτητη προϋπόθεση για να τύχει της προστασίας των σχεδίων της ως καταχωρισμένων η εκάστοτε εταιρεία, είναι να έχει πρώτα προβεί σε καταχώριση αυτών ως εθνικών ή, κατά προτίμηση, ως κοινοτικών, με αίτηση που υποβάλει στο Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας στο Αλικάντε της Ισπανίας. Η αίτηση υποβάλλεται ηλεκτρονικά και τα τέλη για κάθε σχέδιο είναι μόλις 350 ευρώ.

6. Η προστασία στην ελληνική επικράτεια παρέχεται μόνο από τα ειδικά δικαστήρια των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης. Εκεί υπάρχουν δικαστές που έχουν ειδικευτεί στο κοινοτικό σχέδιο και Σήμα της Ε.Ε., ώστε να παρέχεται η καλύτερη δυνατόν προστασία με εναρμονισμένη κατά το εφικτό εφαρμογή του δικαίου εντός της Ε.Ε..

7. Εφόσον προκύψει προσβολή του δικαιώματος στο σχέδιο, το αίτημα λήψης ασφαλιστικών μέτρων μπορεί να συνίσταται στην άμεση ανάκληση των προϊόντων που παραβιάζουν το καταχωρισμένο σχέδιο και στην απαγόρευση διάθεσής αυτών, χωρίς φυσικά να αποκλείεται κατόπιν και η αξίωση αποζημίωσης, όπως και ποινικές κυρώσεις κατά του προσβολέα βάσει της νομοθεσίας για την προστασία από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

8. 2.000 καταχωρίσεις κοινοτικών σχεδίων περίπου έχουν λάβει χώρα μέχρι σήμερα από επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στην Ελλάδα. Από συσκευασίες προϊόντων (μπουκάλια κτλ.) και είδη ένδυσης και μεταφοράς (φορέματα, τσάντες κτλ.), μέχρι έπιπλα, παιχνίδια, ρολόγια και κοσμήματα. Παρατηρούμε, επομένως, ότι και οι ελληνικές επιχειρήσεις, κάθε χρόνο και περισσότερες, αναγνωρίζουν την αξία της καταχώρισης του κοινοτικού σχεδίου, θέτοντας στην φαρέτρα των μέσων προστασίας των άυλων περιουσιακών τους αγαθών και τα όπλα του κοινοτικού δικαίου. 

9. Προσφάτως ετέθησαν ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων τρεις υποθέσεις κοινοτικού σχεδίου με αντικείμενο τσάντες στις δύο περιπτώσεις και ενδύματα στην τρίτη. Και στις τρεις υποθέσεις τα ελληνικά δικαστήρια δικαίωσαν τους δικαιούχους και απαγόρευσαν την διάθεση των προϊόντων που προσέβαλαν τα σχέδια.

10. Σαν τελική σκέψη πρέπει να ειπωθεί ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχει αποδειχθεί πως το σχέδιο ενός προϊόντος και η εμφάνισή του συντελεί καθοριστικά στην εμπορική του επιτυχία. Στην εποχή της πληθώρας των καταναλωτικών αγαθών, η διαφοροποίηση μέσω της αισθητικής προσέγγισης και εμφάνισης παρέχει στην επιχείρηση το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που απαιτείται για να υπερέχει. Η καταχώριση του σχεδίου αποτελεί μια ορθή τακτική διατήρησης και προστασίας αυτού του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.