Ρύθμιση Οφειλών προς το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης στο Πλαίσιο του Νέου Εξωδικαστικού Μηχανισμού

Legal Insight

Ιούλιος 2021

Γιώργος Κεφαλάς, ΜΔΕ mult., MSc.

Περίληψη: Στο πλαίσιο του νέου εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών του ν. 4738/2020, μπορούν να ρυθμιστούν και οφειλές προς το Δημόσιο ή τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, είτε μέσω πολυμερούς διαδικασίας ρύθμισης, στην οποία μετέχουν και ένας ή περισσότεροι χρηματοδοτικοί φορείς, είτε μέσω της διμερούς διαδικασίας που προβλέπει το άρθρο 24 του ν. 4738/2020, ήτοι ξεχωριστά με το Δημόσιο ή τον Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης. Στο παρόν άρθρο παρουσιάζεται συνοπτικά μέσω ερωταπάντησεων η διμερής αυτή διαδικασία ρύθμισης των οφειλών, που αφορά μεγάλο αριθμό προσώπων και επιχειρήσεων, που είτε δεν έχουν οφειλές σε χρηματοδοτικούς φορείς είτε δεν κατόρθωσαν να επιτύχουν ρύθμιση σε πολυμερές επίπεδο.  

1. Σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου 24 του ν. 4738/2020 περί διμερών συμβάσεων αναδιάρθρωσης οφειλών με το Δημόσιο και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΦΚΑ);

Η διαδικασία του άρθρου 24 – διαδικασία δηλαδή η οποία καταλήγει στη σύναψη διμερούς σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών είτε με το Δημόσιο είτε και με τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (στο εξής ΦΚΑ) – ακολουθείται στις εξής περιπτώσεις:

- Όταν ο οφειλέτης έχει οφειλές μόνον προς το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ και δεν έχει οφειλές προς χρηματοδοτικούς φορείς.

- Όταν ο οφειλέτης έχει μεν οφειλές και προς χρηματοδοτικούς φορείς, δεν μπορεί, ωστόσο, να υπαχθεί στην πολυμερή διαδικασία του εξωδικαστικού μηχανισμού, επειδή ποσοστό υψηλότερο του 90% των οφειλών του συγκεντρώνεται σε έναν μόνον χρηματοδοτικό φορέα. 

- Όταν ο οφειλέτης υπήχθη μεν καταρχήν σε πολυμερή διαδικασία, η οποία, όμως, περατώθηκε ως άκαρπη λόγω μη υποβολής πρότασης ρύθμισης των οφειλών από τους χρηματοδοτικούς φορείς. 

Περαιτέρω, πρέπει το σύνολο της οφειλής του οφειλέτη προς το Δημόσιο, τους ΦΚΑ και τους χρηματοδοτικούς φορείς να υπερβαίνει το ποσό των 10.000 ευρώ ανά πιστωτή. 

2. Το Δημόσιο και οι ΦΚΑ υποχρεούνται να υποβάλουν πρόταση σύναψης διμερούς σύμβασης;

Καταρχήν, το Δημόσιο και οι ΦΚΑ προτείνουν, καθένας ξεχωριστά, τη σύναψη διμερούς σύμβασης με τον οφειλέτη, υπό την προϋπόθεση ότι με τη σύμβαση ο οφειλέτης καθίσταται βιώσιμος (εφόσον πρόκειται για επιχείρηση) ή αξιόχρεος (εφόσον πρόκειται για φυσικό πρόσωπο μη επιχειρηματία). Επομένως, σε περίπτωση που το Δημόσιο ή οι ΦΚΑ κρίνουν ότι ο οφειλέτης δεν θα καταστεί βιώσιμος ή αξιόχρεος, σύμφωνα με τα κριτήρια της ΚΥΑ υπ’ αριθμ. 66468 ΕΞ/2021, δεν υποχρεούνται να υποβάλουν πρόταση.

3. Ποιες οφειλές υπάγονται στη διαδικασία της διμερούς διαπραγμάτευσης του άρθρου 24;

Στη διαδικασία της διμερούς διαπραγμάτευσης υπάγονται οι ήδη βεβαιωμένες κατά την ημέρα υποβολής της αίτησης οφειλές του αιτούντος προς το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ, συμπεριλαμβανόμενων τυχόν προστίμων, προσαυξήσεων και τόκων εκπρόθεσμης καταβολής. 

4. Μπορούν να ρυθμιστούν και ενήμερες οφειλές προς το Δημόσιο ή/και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης;

Ο οφειλέτης, μπορεί μέσω της διαδικασίας του άρθρου 24 να επιτύχει και τη ρύθμιση ενήμερων οφειλών του προς το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ, υπό τους όρους του άρθρου 7 παρ. 3 στοιχείο στ’ του ν. 4738/2020, εφόσον δηλαδή αποδεικνύει επιδείνωση της οικονομικής του κατάστασης κατά ποσοστό 20%, η οποία μπορεί να οφείλεται είτε σε μείωση των εισοδημάτων του είτε σε αύξηση των δαπανών του.

5. Η υποβολή της αίτησης αναστέλλει τυχόν αναγκαστική εκτέλεση που έχουν ξεκινήσει το Δημόσιο ή/και οι ΦΚΑ;

Από την κοινοποίηση της αίτησης στο Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ αναστέλλεται η λήψη αναγκαστικών μέτρων, η συνέχιση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης (εάν έχει ήδη εκκινήσει), καθώς και η ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών ή ασφαλιστικών εισφορών, ενώ, σε περίπτωση που έχει ήδη επιβληθεί ποινή, αναβάλλεται ή διακόπτεται η εκτέλεσή της. Ωστόσο, όπως ορίζεται στον ν. 4738/2020 και εξειδικεύεται στη ΚΥΑ υπ’ αριθμ. 66468 ΕΞ/2021, η αναστολή δεν καταλαμβάνει πλειστηριασμό που έχει προγραμματισθεί εντός τριών μηνών από την υποβολή της αίτησης ούτε και προπαρασκευαστικές πράξεις του πλειστηριασμού, περιλαμβανομένης και της κατάσχεσης. 

6. Πώς διαμορφώνεται η πρόταση του Δημοσίου ή των ΦΚΑ;

Η πρόταση του Δημοσίου ή των ΦΚΑ διαμορφώνεται μέσω του υπολογιστικού εργαλείου που προβλέπεται στο άρθρο 71 του ν. 4738/2020, όπως οι λεπτομέρειές του καθορίστηκαν με την ΚΥΑ υπ’ αριθμ. 67360 ΕΞ/2021. Το ποσό αποπληρωμής προς το Δημόσιο ή τους ΦΚΑ δεν μπορεί να είναι χαμηλότερο σε όρους καθαράς παρούσας αξίας από το ποσό που, βάσει του υπολογιστικού εργαλείου, θα λάμβανε κάθε φορέας σε περίπτωση πτώχευσης του οφειλέτη και ρευστοποίησης της περιουσίας του. Έτσι, για παράδειγμα, αν βάσει του υπολογιστικού εργαλείου προκύπτει ότι από τη βίαιη ρευστοποίηση των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη το Δημόσιο θα λάμβανε ποσό 100.000 ευρώ, τότε θα πρέπει με βάση τη ρύθμιση να λάβει σε βάθος χρόνου και σε όρους καθαρής παρούσας αξίας τουλάχιστον το ποσό αυτό (στην πράξη δηλαδή το Δημόσιο θα λάβει κάτι περισσότερο από το ποσό των 100.000 ευρώ λόγω της διαχρονικής αξίας του χρήματος). Συνεπώς, και στην περίπτωση των διμερών συμβάσεων του άρθρου 24 γίνεται χρήση του υπολογιστικού εργαλείου. 

7. Ποιοι ειδικότεροι κανόνες ισχύουν αναφορικά με τη ρύθμιση οφειλών προς το Δημόσιο και τους ΦΚΑ;

Οι κανόνες ρύθμισης των οφειλών έναντι του Δημοσίου και των ΦΚΑ είναι οι ίδιοι τόσο στην περίπτωση της πολυμερούς διαδικασίας (όπου συμμετέχουν δηλαδή και χρηματοδοτικοί φορείς) όσο και στην περίπτωση της διμερούς διαδικασίας του άρθρου 24 και συνοψίζονται στους ακόλουθους:

- Η αποπληρωμή των οφειλών (προς το Δημόσιο ή τους ΦΚΑ) μπορεί να γίνει σε έως και 240 μηνιαίες τοκοχρεολυτικές δόσεις. 

- Ο τόκος κάθε δόσης υπολογίζεται με βάση επιτόκιο που ισούται με το επιτόκιο Euribor τριμήνου (σήμερα -0,544%) + 5%.

- Κάθε μηνιαία δόση πρέπει να είναι τουλάχιστον ποσού 50 ευρώ. 

- Δεν μπορεί να χορηγηθεί περίοδος χάριτος, ενώ η πρώτη δόση της ρύθμισης είναι καταβλητέα μέσα σε πέντε εργάσιμες ημέρες από την αποδοχή εκ μέρους του οφειλέτη της πρότασης αναδιάρθρωσης.

- Δεν επιτρέπεται διαγραφή βασικής οφειλής από επιρριπτόμενους και παρακρατούμενους φόρους προς το Δημόσιο και από ασφαλιστικές εισφορές προς τους ΦΚΑ. 

- Δεν επιτρέπεται η ρύθμιση οφειλών που είχαν ρυθμισθεί στο πλαίσιο του προηγούμενου εξωδικαστικού μηχανισμού του ν. 4469/2017 και μάλιστα ανεξάρτητα εάν η εν λόγω ρύθμιση είναι ή όχι σε ισχύ. 

- Σε όλες τις λοιπές περιπτώσεις (π.χ. οφειλή από φόρο εισοδήματος, ΕΝΦΙΑ κλπ) επιτρέπεται διαγραφή βασικής οφειλής, η οποία μπορεί να φτάσει σε ποσοστό έως και 75% της βασικής οφειλής. 

- Σε κάθε περίπτωση είναι δυνατή διαγραφή ποσοστού έως 95% των απαιτήσεων από πρόστιμα και έως 85% των απαιτήσεων από προσαυξήσεις ή τόκους εκπρόθεσμης καταβολής. 

- Σε περίπτωση που προβλεφθεί διαγραφή βασικής οφειλής, αυτή γίνεται κατά σειρά παλαιότητας από το παλαιότερο προς το νεότερο χρέος και τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της ολοσχερούς αποπληρωμής των ρυθμιζόμενων οφειλών. Η διαγραφή, συνεπώς, επέρχεται όταν ο οφειλέτης εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του από την σύμβαση αναδιάρθρωσης. 

- Για τη διαμόρφωση της πρότασης, σε περίπτωση που υφίσταται ήδη ρύθμιση με το Δημόσιο ή τους ΦΚΑ, λαμβάνεται υπόψη το ύψος των ρυθμισμένων οφειλών, όπως θα είχαν διαμορφωθεί σε περίπτωση παύσης ισχύος της ρύθμισης και απώλειας των σχετικών ευεργετημάτων.

8. Τι συμβαίνει με τις τυχόν υπάρχουσες ρυθμίσεις σε περίπτωση προσφυγής στη διαδικασία του άρθρου 24;

Η υποβολή αίτησης για υπαγωγή στη διαδικασία του άρθρου 24 του ν. 4738/2020 δεν συνεπάγεται απώλεια των ήδη υφιστάμενων ρυθμίσεων. Σε περίπτωση επίτευξης συμφωνίας με το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ παύει αυτοδίκαια η ισχύς τυχόν προηγούμενων ρυθμίσεων για τις ίδιες οφειλές. Συνεπώς, ο οφειλέτης μπορεί να υποβάλει αίτηση για υπαγωγή στον εξωδικαστικό, να αξιολογήσει την προτεινόμενη ρύθμιση και, αναλόγως, είτε να την απορρίψει διατηρώντας την υφιστάμενη ρύθμιση των οφειλών του, είτε, εφόσον είναι πιο ευνοϊκή γι’ αυτόν, να την αποδεχτεί. 

9. Ποια είναι τα αποτελέσματα της κατάρτισης σύμβασης ρύθμισης οφειλών με το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ;

Η σύμβαση αναδιάρθρωσης οφειλών με το Δημόσιο ή τους ΦΚΑ έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα για τον αντίστοιχο φορέα:

- Αναστέλλεται η λήψη αναγκαστικών μέτρων και η συνέχιση τυχόν αρξάμενης διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης.

- Αναστέλλεται η ποινική δίωξη για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο και αναβάλλεται ή διακόπτεται η εκτέλεση της ποινής που τυχόν έχει επιβληθεί. 

- Εφόσον εξοφληθεί η πρώτη δόση της ρύθμισης, στην περίπτωση του Δημοσίου, τυχόν επιβληθείσες κατασχέσεις εις χείρας τρίτου δεν καταλαμβάνουν μελλοντικές απαιτήσεις. 

10. Σε ποιες ενέργειες μπορούν να προβούν το Δημόσιο ή/και οι ΦΚΑ ακόμη και μετά τη διμερή ρύθμιση των οφειλών;

Το Δημόσιο ή/και οι ΦΚΑ μπορούν, ακόμη και μετά τη ρύθμιση των οφειλών να προβαίνουν στις ακόλουθες ενέργειες:

- Να προβαίνουν σε συμψηφισμό απαιτήσεων που έχει ο οφειλέτης κατ’ αυτών με οφειλές του που είτε έχουν υπαχθεί στη ρύθμιση είτε όχι.

- Να εγγράφουν υποθήκες σε περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη, εφόσον η απαίτησή τους δεν είναι εξασφαλισμένη.

- Να προβαίνουν σε ελέγχους της ακρίβειας των στοιχείων που δήλωσε ο οφειλέτης έως και ένα έτος μετά την αποπληρωμή της ρύθμισης. Σε περίπτωση διαπίστωσης απόκλισης, ο οφειλέτης εκπίπτει της ρύθμισης αναδρομικά και αναβιώνει η αρχική του οφειλή. 

11. Μετά την κατάρτιση σύμβασης αναδιάρθρωσης οφειλών με το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ, χορηγείται στον οφειλέτη αποδεικτικό φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας, αντίστοιχα;

Ως προς τη δυνατότητα χορήγησης αποδεικτικού φορολογικής και ασφαλιστικής ενημερότητας για τις υπαγόμενες στη ρύθμιση οφειλές, ο ν. 4738/2020 παραπέμπει στις οικείες διατάξεις της φορολογικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας, ιδίως, δηλαδή στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ν. 4174/2013 ά. 12) και στον ν. 4611/2019, αντίστοιχα. Οι διατάξεις αυτές προβλέπουν δυνατότητα χορήγησης αποδεικτικού φορολογικής ή ασφαλιστικής ενημερότητας για οφειλές που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς ρύθμισης, με όρο παρακράτησης σε ορισμένες περιπτώσεις όπως π.χ. είσπραξη χρημάτων, μεταβίβαση ακινήτου, εγγραφή εμπράγματης ασφάλειας σε ακίνητο, εφόσον οι απαιτήσεις του οικείου φορέα δεν είναι εξασφαλισμένες. 

12. Πότε επέρχεται ανατροπή της ρύθμισης με το Δημόσιο ή/και τους ΦΚΑ;

Ανατροπή της ρύθμισης επέρχεται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

- Αν ο οφειλέτης δεν καταβάλει στο πλαίσιο της ρύθμισης ποσά που αντιστοιχούν σε τρεις δόσεις.

- Αν ο οφειλέτης παραλείψει να υποβάλει, όσον αφορά στο Δημόσιο, τις προβλεπόμενες δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος και φόρου προστιθέμενης αξίας και, όσον αφορά τους ΦΚΑ, την προβλεπόμενη αναλυτική περιοδική δήλωση εντός τριών μηνών από την παρέλευση της προθεσμίας υποβολής τους. 

- Αν ο οφειλέτης δεν εξοφλήσει ή τακτοποιήσει οφειλές του προς το Δημόσιο ή τους ΦΚΑ που κατέστησαν ληξιπρόθεσμες πριν από τη σύναψη της διμερούς σύμβασης (και δεν υπήχθησαν σε αυτή) εντός 90 ημερών από τη σύναψή της ή οφειλές που κατέστησαν ληξιπρόθεσμες μετά τη σύναψη της διμερούς σύμβασης εντός 60 ημερών από τη λήξη της προθεσμίας καταβολής τους.