Πειρατεία Προγραμμάτων Η/Υ: Πώς μπορεί να προστατευτεί ο δημιουργός;

Legal insight

Ιανουάριος 2022

Χριστίνα Κολιάτου, ΜΔΕ, PgCert

Περίληψη: Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του διεθνούς οργανισμού Business Software Alliance (BSA) που εκπροσωπεί τον παγκόσμιο κλάδο λογισμικού, το ποσοστό εγκατεστημένου σε υπολογιστές λογισμικού που δεν ήταν νομίμως αδειοδοτημένο στην Ελλάδα, το έτος 2018, ανήλθε σε ποσοστό 61%, θέτοντας τη χώρα στην πρώτη θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης. Δεδομένης της ταχείας εξέλιξης της τεχνολογίας, των πολλαπλών δυνατοτήτων που η τελευταία προσφέρει σε επίπεδο χρήσης των διαθέσιμων ηλεκτρονικών μέσων, αλλά και της ραγδαίας αύξησης του ποσοστού παράνομης αντιγραφής προγραμμάτων Η/Υ, πληθώρα ερωτημάτων γεννώνται αναφορικά με τις κυρώσεις που προβλέπονται -σε αστικό, ποινικό και διοικητικό επίπεδο - σε περίπτωση παράνομης αντιγραφής ενός προγράμματος Η/Υ, αλλά και τους τρόπους, με τους οποίους δύναται να προστατευθεί ο δημιουργός του. Στο παρόν άρθρο, θα παρατεθούν βασικές έννοιες για την αποτελεσματικότερη κατανόηση του τιθέμενου ζητήματος, και υπό το πρίσμα του νομοθετικού πλαισίου της πνευματικής ιδιοκτησίας, τα όπλα που έχει στα χέρια του ο δημιουργός, προκειμένου να άρει την επίμαχη προσβολή και να αξιώσει σχετική αποζημίωση, αλλά και ικανοποίηση της ηθικής του βλάβης.

1. Εισαγωγή

Το πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή είναι μια σειρά εντολών προς τον υπολογιστή, η οποία εκφράζεται αρχικά στη μορφή του πηγαίου (ή αντικειμενικού) κώδικα, που συντάσσεται από τον προγραμματιστή σε ειδική γλώσσα προγραμματισμού, κατανοητή από τον ίδιο, η οποία εν συνεχεία μεταφράζεται με αυτόματο τρόπο σε μορφή κώδικα μηχανής, η οποία είναι κατανοητή από τον υπολογιστή. Eιδικότερα, βάσει του Νόμου 2121/1993, το πρόγραμμα ορίζεται ως «ένα σύνολο εντολών, ήτοι αλγορίθμων, ικανό όταν ενσωματωθεί σε ένα μέσο που μπορεί να αναγνωσθεί από μηχανή, να οδηγήσει μία μηχανή με δυνατότητα επεξεργασίας πληροφοριών να εκτελέσει, να υποδείξει ή να πετύχει μία συγκεκριμένη λειτουργία, αποστολή ή αποτέλεσμα». Διακρίνεται στον πηγαίο κώδικα (source code), ήτοι την αρχική γλώσσα υψηλού επιπέδου στην οποία είναι γραµµένο ένα πρόγραµµα και μπορεί να λειτουργήσει στον Η/Υ μετά από την απαιτούμενη μετάφραση - αποκωδικοποίηση (με τη βοήθεια ειδικών μεταφραστικών προγραμμάτων -compilers, assemblers-, έτσι ώστε να είναι άμεσα αναγνώσιμο από τον Η/Υ) και στον αντικειμενικό κώδικα (object code), ο οποίος συνιστά το αποτέλεσμα της εν λόγω μετάφρασης σε γλώσσα μηχανής, ήτοι την άµεσα καταληπτή µορφή του προγράµµατος από τον Η/Υ. 

Το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας (Ν.2121/1993) προστατεύει κάθε πρωτότυπο πνευματικό έργο. Στην έννοια δε του πνευματικού έργου εντάσσεται, μεταξύ άλλων, κάθε «δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή». Έργα λόγου, προστατευόμενα κατά τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αποτελούν, εφόσον είναι προσωπικά πνευματικά δημιουργήματα του δημιουργού τους, και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών (πηγαίος και αντικειμενικός κώδικας), το προπαρασκευαστικό υλικό του σχεδιασμού τους, ο κώδικας μηχανής, καθώς και το διάγραμμα ροής. Δεν προστατεύονται, ωστόσο, οι ιδέες και οι αρχές στις οποίες βασίζεται οποιοδήποτε στοιχείο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, περιλαμβανομένων και εκείνων στις οποίες βασίζονται τα συστήματα διασύνδεσής του, οι γλώσσες προγραμματισμού, οι λειτουργικές δυνατότητες του προγράμματος Η/Υ, καθώς και η κύρια αίσθηση του λογισμού (look and feel).

Παρά το γεγονός ότι ο νομοθέτης, για την εξέταση της πρωτοτυπίας (και άρα της προστασίας του έργου, βάσει των διατάξεων του Ν. 2121/1993) απαιτεί αποτύπωση της προσωπικότητας του δημιουργού πάνω στο έργο, ατομικότητα, στατική μοναδικότητα και δημιουργικό ύψος, σε ό, τι αφορά τα προγράμματα Η/Υ, χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα διευρυμένη έννοια της πρωτοτυπίας, δεδομένου ότι εν προκειμένω, τα περιθώρια ανάπτυξης και απόκλισης στα προγράμματα Η/Υ είναι περιορισμένα, τουλάχιστον αναφορικά με το δημιουργικό ύψος σε σύγκριση με τα κλασσικά λογοτεχνικά ή μουσικά έργα, όπου η σκοπιμότητα δεν περιορίζει το περιεχόμενο.

Ο Ν. 2121/1993 χορηγεί στον δημιουργό του προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, το ηθικό δικαίωμα (αναγνώριση της πατρότητας, εξουσία διατήρησης της ακεραιότητας του έργου κλπ.), καθώς και το λεγόμενο περιουσιακό δικαίωμα, ήτοι το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται με οποιονδήποτε τρόπο το έργο του. Στο πλαίσιο αυτό, ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να επιτρέπει ή να απαγορεύει σε τρίτους, μεταξύ άλλων, τη χρήση, την αναπαραγωγή, διανομή, εκμετάλλευση του έργου του κλπ. Σημειώνεται, ότι τα ανωτέρω δικαιώματα αποκτά ο δημιουργός αυτοδικαίως, κατά τη στιγμή της δημιουργίας του έργου του. Σημαντικό, ωστόσο, είναι να προβαίνει και στη χρονοσήμανση αυτού (ηλεκτρονικά μέσω του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας ή μέσω συμβολαιογράφου), προκειμένου να δύναται να αποδείξει τον χρόνο δημιουργίας, αλλά και τη μορφή που αυτό είχε, τη δεδομένη στιγμή, σε περίπτωση σχετικής αμφισβήτησης. Σε περίπτωση αντιγραφής δε, ενός προγράμματος Η/Υ, προβλέπονται κυρώσεις εις βάρος του προσώπου που προέβη στην παράνομη αντιγραφή, και αντίστοιχα δυνατότητες προστασίας του δημιουργού, σε αστικό, ποινικό, αλλά και διοικητικό επίπεδο.

2. Αστική προστασία

Σε αστικό επίπεδο, ο δημιουργός του προγράμματος Η/Υ έχει τις εξής δυνατότητες: α) να καταθέσει αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, αξιώνοντας την είσοδο στις εγκαταστάσεις του προσώπου που προέβη στην παράνομη αντιγραφή του προγράμματος,  την πρόσβαση στον επίμαχο Η/Υ, την επιβολή συντηρητικής κατάσχεσης αυτών των αντικειμένων που κατέχονται από τον αντίδικο και αποτελούν μέσο τέλεσης ή προϊόν ή απόδειξη της προσβολής, την προσωρινή άρση της σχετικής προσβολής και την προσωρινή παράλειψή της στο μέλλον, αλλά και τη συντηρητική κατάσχεση των περιουσιακών του στοιχείων (μεταξύ των οποίων και τη δέσμευση των τραπεζικών του λογαριασμών σε περίπτωση που η επίμαχη παραβίαση διαπράττεται σε εμπορική κλίμακα, στο πλαίσιο πράξεων, δηλαδή, που αποσκοπούν σε άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό όφελος) β) να καταθέσει αγωγή αιτούμενος την αναγνώριση του δικαιώματος του επί του δημιουργήματος του – προγράμματος Η/Υ, την καταβολή αποζημίωσης από το πρόσωπο που προέβη στην αντιγραφή, για τη συνολική ζημία που υπέστη από την εν λόγω παράνομη αντιγραφή και εκμετάλλευση του προγράμματος Η/Υ, την ικανοποίηση της ηθικής του βλάβης, την άρση της προσβολής και την παράλειψη της στο μέλλον (δια της απόσυρσης, οριστικής απομάκρυνσης από το εμπόριο, καταστροφής κλπ.). 

Στο πλαίσιο αυτό, κρίσιμο κομμάτι της ανωτέρω διαδικασίας αποτελεί η συγκέντρωση του απαιτούμενου αποδεικτικού υλικού, που θα οδηγήσει στην κατάφαση της παραβίασης των ανωτέρω δικαιωμάτων του δημιουργού. Το άρθρο 64 του Ν. 2121/1993, λοιπόν, δίνει τη δυνατότητα στον δημιουργό, στην περίπτωση που πιθανολογηθεί προσβολή του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, αντί για συντηρητική κατάσχεση, το δικαστήριο να διατάξει –εκδικάζοντας το σχετικό αίτημα με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων- την αναλυτική απογραφή των αντικειμένων αυτών, που αποτελούν το προϊόν της προσβολής και απόδειξης της παραβίασης, περιλαμβανομένης και της φωτογράφησής τους. Στις παραπάνω περιπτώσεις, ορίζεται ειδικά, ότι το δικαστήριο υποχρεωτικώς προχωρεί στη συζήτηση της σχετικής αίτησης απογραφής, χωρίς να κλητευθεί εκείνος κατά του οποίου απευθύνεται, ενώ επιπλέον, χορηγείται υποχρεωτικώς προσωρινή διαταγή κατά το άρθρο 691 παρ. 2 Κ.Πολ.Δ., εάν πιθανολογηθεί η ισχυριζόμενη προσβολή της πνευματικής ιδιοκτησίας. 

Τούτο, λαμβάνει χώρα, διότι σκοπός της διάταξης αποτελεί η άμεση εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος εκείνου υπέρ του οποίου εκδόθηκε, καθώς και η αποτροπή του ενδεχομένου εξαφάνισης του επίμαχου αποδεικτικού υλικού. Χρήζει, μάλιστα, μεγάλης προσοχής το ειδικό αίτημα περί απογραφής και ο προσδιορισμός επακριβώς του «τόπου» στον οποίο το εν λόγω αίτημα θα εκτελεστεί, καθώς και του αντίστοιχου τρόπου, δεδομένου ότι εν προκειμένω, δεν έχουμε να κάνουμε με ενσώματα, αλλά με άυλα αγαθά. Συνεπώς, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο το επίμαχο πρόγραμμα να βρίσκεται είτε στον ηλεκτρονικό υπολογιστή (μεμονωμένο ή συνδεδεμένο σε δίκτυο, φορητό ή σταθερό) –πολύ πιθανό και κλειδωμένο- είτε σε άλλους υλικούς (π.χ. CD, DVD, USB STICK, σκληρό δίσκο κτλ.) ή άυλους χώρους - υπηρεσίες αποθήκευσης (π.χ. google drive, cloud κτλ). Παράλληλα, είναι καθοριστικής σημασίας να εξαχθεί και να αποτυπωθεί το αντίγραφο του επίμαχου προγράμματος σε υλικό μη επανεγγράψιμο (DVD κλπ.) για να μην είναι δυνατή η αλλοίωση των σχετικών δεδομένων. 

Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, εκείνος κατά του οποίου στρέφεται η αίτηση έχει το δικαίωμα να αιτηθεί την ανάκληση ή μεταρρύθμιση του περιεχομένου της χορηγηθείσας προσωρινής διαταγής. Σημειωτέον δε, ότι σε περίπτωση που κριθεί ότι δεν έχει λάβει χώρα αντιγραφή, ο προαναφερόμενος, δύναται να αξιώσει την καταβολή αποζημίωσης. 

Σε περίπτωση όμως, που έχει λάβει χώρα πράγματι αντιγραφή προγράμματος Η/Υ, η αποζημίωση που επιδικάζεται υπέρ του δημιουργού, δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς άδεια ο υπόχρεος. Στην ουσία, αν ο δικαιούχος δυσχεραίνεται να αποδείξει το ύψος της ζημίας του, αρκεί να αποδείξει το ύψος της αμοιβής που θα εισέπραττε για ανάλογη εκμετάλλευση του δικαιώματός του, ώστε το δικαστήριο να του επιδικάσει το διπλάσιο της αμοιβής αυτής. Κρίσιμος χρόνος για τον υπολογισμό της ζημίας είναι ο χρόνος επέλευσής της. Το ύψος της συνήθως καταβαλλόμενης αμοιβής, ως όριο βάσης, είτε θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί ή να ορίζεται από το νόμο, οπότε δεν απαιτείται απόδειξη περί αυτής, είτε να μπορεί να την αποδείξει ο δικαιούχος ή/και να συνάγεται από στοιχεία όπως οι αμοιβές που θα οφείλονταν αν είχε ζητηθεί άδεια χρήσης. Οι αμοιβές αυτές μπορεί να προκύπτουν για παράδειγμα από αποδείξεις, τιμολόγια ή άλλα παρόμοια στοιχεία. Σε κάθε περίπτωση η καθιέρωση του κατωτάτου ορίου δεν εμποδίζει τον δικαιούχο να αποδείξει ζημία ακόμη μεγαλύτερη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο δικαιούχος, δίχως να αποδείξει την υπαιτιότητα του υπόχρεου, μπορεί να αξιώσει είτε την καταβολή του ποσού κατά το οποίο ο υπόχρεος έγινε πλουσιότερος από την εκμετάλλευση του έργου, είτε την καταβολή του κέρδους που ο υπόχρεος αποκόμισε από την εκμετάλλευση αυτή. Στο πλαίσιο αυτό, ο δικαιούχος δύναται να ζητήσει τη χορήγηση αντιγράφων των τιμολογίων που εκδόθηκαν στο πλαίσιο της παράνομης εκμετάλλευσης, αλλά και λοιπών αποσπασμάτων των εμπορικών βιβλίων του αντιδίκου, είτε με αίτηση ασφαλιστικών μέτρων –εάν συντρέχει επείγουσα περίπτωση και επικείμενος κίνδυνος- είτε ενώπιον του δικαστηρίου που εκκρεμεί η εκδίκαση της αγωγής, με τις προτάσεις του, αλλά και σε οποιαδήποτε στάση της δίκης.

Αξίζει να αναφερθεί, ότι στο πλαίσιο σύγκρισης των δύο επίμαχων προγραμμάτων, προκειμένου να ελεγχθεί αν πράγματι το ένα αποτελεί αντιγραφή του άλλου, προσφέρονται δύο μέθοδοι σύγκρισης: η ποσοτική μέθοδος, στο πλαίσιο της οποίας μετρώνται πόσες γραμμές των δύο προγραμμάτων είναι ταυτόσημες, ενώ άξιο σχολιασμού αποτελεί το γεγονός ότι οι ελάχιστες δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί στον διεθνή χώρο δέχονται για την κατάφαση της ουσιαστικής ομοιότητας, μία ταυτότητα προγραμμάτων που κυμαίνεται από 18-25% μέχρι 89-97%. Η μέθοδος, όμως, αυτή δεν ικανοποιεί, καθώς επικρατεί αβεβαιότητα ως προς το ποσοστό ομοιότητας και εγκυμονεί τον κίνδυνο καταστρατηγήσεων λ.χ. ο ίδιος πηγαίος κώδικας με τη χρησιμοποίηση διαφορετικού μεταφραστικού προγράμματος παράγει εντελώς διαφορετικό αντικειμενικό κώδικα. Για τον λόγο αυτό, χρησιμοποιείται και η ποιοτική μέθοδος, στο πλαίσιο της οποίας εξετάζεται το περιεχόμενο της ομοιότητας, δηλαδή σε ποια σημεία του προσβαλλόμενου προγράμματος, τα οποία ενέχουν ατομικότητα, συντρέχει η περίπτωση της ταυτότητας.  

Στο πλαίσιο όλων των ανωτέρω, αξίζει να αναφερθεί, ενδεικτικά, η υπ’ αριθμ. 3092/2020 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, η οποία κρίνοντας τόσο την καινοτομία και πρωτοτυπία του προγράμματος Η/Υ των αιτούντων τα ασφαλιστικά μέτρα, (αναγνωρίζοντας τον σύνθετο χαρακτήρα του σχεδιασμένου λογισμικού, αλλά και το γεγονός ότι τα αντληθέντα δεδομένα της βάσης δεδομένων – από την οποία αντλούσε δεδομένα το επίμαχο πρόγραμμα- μορφοποιήθηκαν και συστηματοποιήθηκαν με κριτήρια επιλογής των αιτούντων) όσο και την –ποσοτική και ποιοτική- ομοιότητα των συγκρινόμενων προγραμμάτων, λαμβάνοντας υπόψη μεταξύ άλλων, τόσο την ομοιότητα της εφαρμογής της σχετικής μεθόδου, της σειράς των εντολών του προγράμματος, αλλά και του σχεδιασμού του, όσο και τον ελάχιστο χρόνο που δαπάνησαν οι καθ’ ων η αίτηση για τη δημιουργία του προγράμματος τους (χρόνος που αντιβαίνει στα διδάγματα της κοινής πείρας), διέλαβε τα εξής: 

«[…] πιθανολογήθηκε ότι οι δεύτερος και τρίτος των καθ’ ων εργάζονταν παλαιότερα ως προγραμματιστές στη δεύτερη των αιτούντων, μόλις δε αποχώρησαν από την εργασία τους συνέστησαν μαζί με έναν τρίτο εταίρο την πρώτη των καθ’ ων, με αντικείμενο δραστηριότητας την παραγωγή εφαρμογών λογισμικού, η οποία στη συνέχεια με τη σειρά της δημιούργησε και εκμεταλλεύεται την ιστοσελίδα-συνδρομητική πλατφόρμα «…», εμφανιζόμενη στο διαδίκτυο το Μάιο του έτους …. και υποκλέπτοντας με πιστή αντιγραφή την τεχνογνωσία των αιτούντων, η οποία έχει το ίδιο αντικείμενο με την πλατφόρμα των αιτούντων, λειτουργεί σχεδόν σε ίδιο γραφιστικό περιβάλλον, εφαρμόζει πιστή αντιγραφή του λογισμικού των αιτούντων και χρησιμοποιεί την ίδια βάση δεδομένων. Ειδικότερα, η ως άνω πλατφόρμα διαθέτει το πρόγραμμα «….», το οποίο ομοιάζει σε μεγάλο βαθμό με το ανάλογο πρόγραμμα των αιτούντων τόσο ως προς την εφαρμογή της μεθόδου «….» και στη σειρά των εντολών όσο και ως προς το σχεδιαστικό επίπεδο.[…] Περαιτέρω, πιθανολογήθηκε ότι για να προβούν οι καθ’ ων στην υλοποίηση των προαναφερόμενων προγραμμάτων απαιτήθηκε χρονικό διάστημα ολίγων μόλις μηνών, σύμφωνα δε με τα διδάγματα κοινής πείρας αλλά και του αντίστοιχου χρονικού διαστήματος που εργάστηκαν οι αιτούντες για να δημιουργήσουν το δικό τους πρόγραμμα, η εργασία αυτή είναι επίπονη και χρονοβόρα, με δοκιμές και επαναλήψεις, το γεγονός δε ότι οι καθ’ ων έστησαν την ιστοσελίδα τους με τα αντίστοιχα ηλεκτρονικά προγράμματα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, επιρρωνύει την άποψη ότι οι καθ’ ων μέσω του δεύτερου και τρίτου εξ αυτών, με σκοπό ανταγωνισμού και πρόθεση βλάβης των αιτούντων, μετέφεραν την τεχνογνωσία και τα στοιχεία που είχαν αναπτύξει οι αιτούντες στην πρώτη των καθ’ ων, για να δημιουργήσουν τελικώς τα δικό τους προϊόν. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι δεν ασκεί έννομη επιρροή το υποστηριζόμενο από τους καθ’ ων ότι στα δικά τους προγράμματα χρησιμοποιούν διαφορετική γλώσσα προγραμματισμού από αυτά των αιτούντων καθόσον είναι ευχερές τεχνογνωστικά και επιστημονικά η μεταφορά ενός προγράμματος από μία γλώσσα προγραμματισμού σε άλλη. Aπό την επισκόπηση του αποδεικτικού υλικού της δικογραφίας καθίσταται σαφής η ομοιότητα των προγραμμάτων […] πρέπει να ληφθούν τα αναφερόμενα στο διατακτικό και κρινόμενα ως πιο κατάλληλα για τις περιστάσεις ασφαλιστικά μέτρα […] να απαγορευθεί προσωρινά στους καθ’ ων να χρησιμοποιούν, εκμεταλλεύονται και διαθέτουν μέσω διαδικτύου ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο τη συνδρομητική πλατφόρμα […]  καθώς και τα προγράμματα, τις εφαρμογές και τη βάση δεδομένων που μέσω της πλατφόρμας διατίθενται με την ονομασία […] ή με οποιαδήποτε άλλη ονομασία, καθώς και κάθε ιστοσελίδα ή πρόγραμμα που συνιστά αντιγραφή των ιστοσελίδων ή προγραμμάτων των αιτούντων […]». 

Στο ίδιο πλαίσιο, η υπ’ αριθμ. 679/2015 απόφαση του Εφετείου Πειραιώς, κρίνοντας ότι στην επίδικη περίπτωση, οι εναγόμενοι χρησιμοποιούσαν, δίχως την απαιτούμενη άδεια χρήσης, το πρόγραμμα της ενάγουσας  (το οποίο  παρά τις βελτιώσεις και αναβαθμίσεις του, παρέμενε σε κάθε περίπτωση, το ίδιο, στον βασικό κορμό του) και υπολογίζοντας την επιδικαζόμενη αποζημίωση ίση με το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως καταβαλόταν για το είδος της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης, διέλαβε τα εξής: 

«[…]Ιδιαιτέρως επισημαίνεται στο σημείο αυτό και α) η νόμιμα επικαλούμενη και προσκομιζόμενη από …. γνωμοδότηση του ... σύμφωνα με την οποία για την κατασκευή ενός προγράμματος, όπως το πρόγραμμα «........», απαιτείται προσπάθεια τουλάχιστον 760 ανθρωπομηνών, ενώ ο ημερολογιακός χρόνος κατασκευής του προγράμματος δεν θα μπορούσε να είναι μικρότερος των 31 μηνών. Συνεπώς, η ανάπτυξη του προγράμματος (το οποίο σύμφωνα με την προαναφερθείσα πραγματογνωμοσύνη των ..... και .. .... είναι σημαντικού μεγέθους και με δαιδαλώδη διαδρομή σε ότι αφορά διαχωρισμό του σε αρχεία και στη διασύνδεσή τους) στο ανώτερο ελάχιστο διάστημα θα απαιτούσε συμμετοχή τουλάχιστον 25 ανθρώπων κατάλληλων ειδικοτήτων που θα κατανέμονταν στις αντίστοιχες φάσεις ανάπτυξης και β) η κατάθεση του ....., ο οποίος βεβαίωσε «ότι εφαρμογή δεν άλλαξε ποτέ, […] Με τον παραπάνω τρόπο και χωρίς να χρειαστεί η περίοδος δοκιμών και εκπαίδευσης των χρηστών που θα απαιτείτο για ένα νέο πρωτότυπο πρόγραμμα, οι ως άνω συνέχισαν χωρίς διακοπή να χρησιμοποιούν το ίδιο πρόγραμμα, το οποίο αποτελούσε αντιγραφή του πρωτοτύπου και στο οποίο έδωσαν την ονομασία .... χωρίς τη συναίνεση της δικαιούχου […] Τα ως άνω ενισχύονται και από τη με αρ. ../12-3-2003 έκθεση απογραφής του δικαστικού επιμελητή στο Πρωτοδικείο Αθηνών ...., σύμφωνα με την οποία όταν αυτός μετέβη στις 12-3-2003 στα γραφεία της εναγόμενης μαζί με τον ειδικό τεχνικό σύμβουλο ...... σύμφωνα με την από 7.3.2003 εντολή του δικηγόρου Αθηνών ..... κάτω από ακριβές αντίγραφο της από 27.2.2003 αίτησης που απευθυνόταν στο Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά προκειμένου, σύμφωνα με την από 7.3.2003 προσωρινή διαταγή που δόθηκε κατά τη συζήτηση αιτήσεως, για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων, να προβεί στην αναλυτική απογραφή του σκληρού δίσκου του κεντρικού υπολογιστή της ως άνω εταιρίας διαπιστώθηκε ότι βασικά αρχεία δεδομένων της παλαιάς εφαρμογής του επίδικου προγράμματος βρέθηκαν να δέχονται νέες εγγραφές, ενώ ταυτόχρονα διαπίστωσε ότι στον υπολογιστή υπήρχαν και λειτουργούσαν αρχεία και προγράμματα με χαρακτηριστικό όνομα ..... με εγγραφή (δημιουργία) από το 1997 και τελευταίες αλλαγές να έχουν δημιουργηθεί το 2002. Ακόμη, διαπιστώθηκε ότι σε αναφερόμενα αρχεία του εν λόγω προγράμματος γίνονταν συνεχώς ενημερώσεις μέχρι και την ημέρα σύνταξης της εν λόγω έκθεσης. Τα ως άνω δεν αναιρούνται ούτε από την από 22-7-2013 έκθεσης τεχνικής πραγματογνωμοσύνης των ...... και ...... .Σύμφωνα με την τελευταία το πρόγραμμα ..... αν και έχει σε πολύ μεγάλο βαθμό κοινή λειτουργικότητα με το πρόγραμμα.... δεν αποτελεί αντιγραφή, ούτε παραποίηση του προγράμματος ........... αλλά έχει συνταχθεί εξ αρχής. Πλην όμως οι ως άνω πραγματογνώμονες, έλαβαν υλικό για εξέταση μόνο από την εκκαλούσα και στηρίχθηκαν στην εξέταση του πηγαίου κώδικα των επίδικων προγραμμάτων χωρίς όμως τα εγχειρίδια χρήσης, λειτουργίας ή τρόπου επικοινωνίας αυτών με τον Η/Υ και μάλιστα μετά παρέλευση 10 ετών από την παύση λειτουργίας των προγραμμάτων ώστε για το εξαχθέν συμπέρασμα οι ίδιοι να διατυπώνουν επιφύλαξη διότι δεν ήταν δυνατή η διαπίστωση ότι οι εξετασθέντες κώδικες ήταν οι αρχέτυποι δηλαδή αυτοί που ήταν αποθηκευμένοι στους Η/Υ της ..... τους κρίσιμους χρόνους. Επομένως, αποδείχθηκε ο αγωγικός ισχυρισμός της ενάγουσας των με αρ. …. αγωγών ότι η εταιρία «....» δεν ανέπτυξε δικό της πρόγραμμα, αλλά κατά το χρονικό διάστημα από Απρίλιο του έτους 2002 έως και τον μήνα Φεβρουάριο του έτους 2003 χρησιμοποιούσε το πρόγραμμα «......» της εταιρίας «.....», χωρίς την άδεια της. Συνεπώς, νόμιμη συντρέχει περίπτωση καταβολής αποζημίωσης εκ μέρους της ως άνω εναγόμενης εταιρείας ίσης με το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως κατέβαλε για το είδος της συγκεκριμένης εκμετάλλευσης, της οποίας το ύψος, όπως αποδείχθηκε, είχε συμφωνηθεί σε ποσοστό ίσο με το 0,5% του κύκλου εργασιών της. […]. Επίσης, σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού της αποζημίωσης πρέπει να σημειωθεί ότι από τα παραπάνω αποδειχθέντα πραγματικά περιστατικά στην υπό κρίση περίπτωση προέκυψε […] β) το ύψος της αμοιβής που θα κατέβαλε η εναγόμενη εταιρεία ..... αν είχε ζητήσει την άδεια χρήσης του επίδικου προγράμματος. Επομένως, και σε συνδυασμό με τα αναφερθέντα στη νομική σκέψη της προέκυψε το ύψος της ζημίας που υπέστη η ενάγουσα […] Περαιτέρω, η ενάγουσα δικαιούται χρηματική ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη από την προσβολή της πνευματικής της ιδιοκτησίας στη φήμη και το κύρος της επιχείρησης της, ποσού 10.000 ευρώ, που κρίνεται εύλογο δεδομένων των περιστάσεων και των εν γένει συνθηκών και δη του βαθμού υπαιτιότητας της εναγόμενης εταιρίας και της ζημίας που υπέστη η ενάγουσα. […]».

3. Ποινική προστασία

Σε ποινικό επίπεδο, ο δημιουργός προγράμματος Η/Υ έχει τη δυνατότητα να ασκήσει έγκληση κατά του δράστη, προκειμένου να επιτύχει την καταδίκη του βάσει της παραγράφου 1 του άρθρου 66 του Ν. 2121/1993, σύμφωνα με την οποία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 2.900 - 15.000 ευρώ, όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του νόμου της πνευματικής ιδιοκτησίας ή διατάξεων των κυρωμένων με νόμο πολυμερών διεθνών συμβάσεων για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, εγγράφει έργα ή αντίτυπα, αναπαράγει αυτά άμεσα ή έμμεσα, προσωρινά ή μόνιμα, με οποιαδήποτε μορφή, εν όλω ή εν μέρει, μεταφράζει, διασκευάζει, προσαρμόζει ή μετατρέπει αυτά, προβαίνει σε διανομή αυτών στο κοινό με πώληση ή με άλλους τρόπους ή κατέχει με σκοπό διανομής, εκμισθώνει, εκτελεί δημόσια, μεταδίδει ραδιοτηλεοπτικά κατά οποιονδήποτε τρόπο, παρουσιάζει στο κοινό έργα ή αντίτυπα με οποιονδήποτε τρόπο, εισάγει αντίτυπα του έργου που παρήχθησαν παράνομα στο εξωτερικό, χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού και γενικά εκμεταλλεύεται έργα, αντίγραφα ή αντίτυπα που είναι αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας ή προσβάλλει το ηθικό δικαίωμα του πνευματικού δημιουργού να αποφασίζει για τη δημοσίευση του έργου στο κοινό, καθώς και να παρουσιάζει αυτό αναλλοίωτο χωρίς προσθήκες ή περικοπές. 

Στις παραγράφους 2 και 3 δε, του ανωτέρω άρθρου προβλέπονται δύο διακεκριμένες μορφές του ανωτέρω αδικήματος και πιο συγκεκριμένα, ότι αν το όφελος που επιδιώχθηκε ή η ζημία που απειλήθηκε από τις ανωτέρω πράξεις είναι ιδιαίτερα μεγάλα, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή 6.000 έως 30.000 ευρώ. Αν ο υπαίτιος τελεί τις παραπάνω πράξεις κατ' επάγγελμα ή σε εμπορική κλίμακα ή αν οι περιστάσεις κάτω από τις οποίες έγινε η πράξη μαρτυρούν ότι ο υπαίτιος είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ή των συγγενικών δικαιωμάτων, επιβάλλεται κάθειρξη μέχρι 10 ετών και χρηματική ποινή 15.000 έως 60.000 ευρώ, καθώς και αφαίρεση της άδειας λειτουργίας της επιχείρησης στα πλαίσια της οποίας εκτελέσθηκε η πράξη. Πέραν της ειδικής πρόβλεψης στον νόμο της πνευματικής ιδιοκτησίας, προστασία από την παράνοµη αντιγραφή προγραµµάτων παρέχουν και οι διατάξεις του Ποινικού Κώδικα. Ειδικότερα, στο άρθρο 370 Δ ΠΚ προβλέπεται ότι όποιος χωρίς δικαίωμα αντιγράφει ή χρησιμοποιεί προγράμματα υπολογιστών τιμωρείται με χρηματική ποινή η παροχή κοινωφελούς εργασίας. Σημειωτέον, ότι τα σχετικά αδικήματα, ως τούτα προβλέπονται στο άρθρο 66 του Ν.2121/1993, όσο και στο άρθρο 370Δ ΠΚ, είναι αυτεπαγγέλτως διωκόμενα, ενώ παραγράφονται σε 5 έτη από τον χρόνο τέλεσης τους, στο πλαίσιο της πλημμεληματικής τους μορφής, σε 15 έτη δε, στο πλαίσιο της κακουργηματικής τους μορφής. 

4. Διοικητικές κυρώσεις

Σε διοικητικό επίπεδο δε και στο πλαίσιο περαιτέρω καταστολής του φαινομένου της πειρατείας λογισμικού,  σύμφωνα με το άρθρο 65 Α Ν. 2121/1993, προβλέπεται ότι όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του Ν. 2121/1993 αναπαράγει, πωλεί ή κατ’ άλλον τρόπο διανέμει στο κοινό ή κατέχει με σκοπό διανομής πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή, ανεξαρτήτως άλλων κυρώσεων, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο ίσο με 1000 ευρώ, για κάθε παράνομο αντίτυπο προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή. Στο πλαίσιο αυτό, ο δημιουργός - δικαιούχος δύναται να προβεί σε σχετική καταγγελία, ενώπιον των αρμόδιων για τον έλεγχο εφαρμογής των σχετικών διατάξεων του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αρχών, ήτοι ενώπιον των ειδικών τμημάτων του Σ.Δ.Ο.Ε. (π.χ. το Τμήμα Γ – Προστασίας Διανοητικής Ιδιοκτησίας για την Αθήνα), των Αστυνομικών (Υποδιεύθυνση Οικονομικής Αστυνομίας & Διεύθυνση Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος Ελληνικής Αστυνομίας), Λιμενικών και Τελωνειακών Αρχών, οι οποίες, αφού διαπιστώσουν –κατόπιν επιτόπιου ελέγχου- την παράβαση, συντάσσουν διαπιστωτική πράξη παράβασης, έκθεση κατάσχεσης με λεπτομερή περιγραφή των παράνομων προγραμμάτων Η/Υ ή διακομιστών (Servers), επιδίδουν, σε κάθε περίπτωση κλήση προς ακρόαση του παραβάτη και λαμβάνουν εγγράφως τις απόψεις του, μέσα στην προθεσμία της αυτόφωρης διαδικασίας. Αρμόδιες υπηρεσίες για την είσπραξη των διοικητικών κυρώσεων ορίζονται οι χωρικά αρμόδιες Δ.Ο.Υ. και τα τελωνεία.  Σημειωτέον δε, ότι όταν το αντικείμενο της προσβολής αφορά σε προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή, η, κατά τη διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 65 Α και υπό τους προβλεπόμενους όρους, ανεπιφύλακτη καταβολή του διοικητικού προστίμου από τον δράστη συνεπάγεται τη μη άσκηση της ποινικής δίωξης και την κατάργηση της τυχόν αρξάμενης όταν η προσβολή αφορά σε ποσότητα μέχρι πενήντα (50) προγράμματα.

5. Αντί επιλόγου

Παρά το μεγάλο ποσοστό παραβιάσεων και την έκταση, που έχει λάβει σήμερα το δημοφιλές φαινόμενο της παράνομης αντιγραφής λογισμικού, η στοχευμένη ενημέρωση, το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και οι αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων θέτουν σιγά - σιγά τη βάση, για την προσδοκώμενη καταστολή. Κρίνεται σκόπιμο, ωστόσο, ο δημιουργός – δικαιούχος του εκάστοτε προγράμματος Η/Υ, προς δική του διασφάλιση, να προβεί, σε κάθε περίπτωση, στη χρονοσήμανση του έργου του, κατά τη στιγμή της δημιουργίας του και στην περίπτωση, που αντιληφθεί παράνομη αντιγραφή ή/και εκμετάλλευση αυτού, να προβεί άμεσα στις κατάλληλες νομικές ενέργειες, ως τούτες αναλυτικώς παρατίθενται στο παρόν άρθρο, μεταξύ αυτών δε, και στην άμεση υποβολή αίτησης για την  απογραφή του προϊόντος της αντιγραφής, για τη διασφάλιση του απαιτούμενου αποδεικτικού υλικού, που θα αποβεί καθοριστικό, στη συνέχεια, στο πλαίσιο της ανοιγόμενης δικαστικής διαμάχης.