Η διαδικασία καταχώρισης εθνικού ή κοινοτικού σχεδίου και η ορθή πρακτική

Legal Insight

Νοέμβριος 2023

Θανάσης Ιωάννου, ΜΔΕ

Περίληψη: Η υιοθέτηση του ακραιφνούς δηλωτικού συστήματος κατά την εξέταση των αιτήσεων καταχώρισης εθνικών ή κοινοτικών σχεδίων σε συνδυασμό με την έλλειψη νομοθετικής πρόβλεψης για την άσκηση ανακοπής από όποιον έχει έννομο συμφέρον στο προπαρασκευαστικό της καταχώρισης του σχεδίου στάδιο έχει ως συνέπεια, αφενός  μεν ότι μπορεί να καταχωρίσει κανείς εύκολα ένα σχέδιο, αφετέρου δε ότι είναι, πιθανόν, δύσκολο να το διατηρήσει σε ισχύ, ιδίως αν στραφεί κατά κάποιου ανταγωνιστή του με αγωγή ή αίτηση ασφαλιστικών μέτρων ζητώντας την άρση της προσβολής του σχεδίου του ή ενδεχομένως και αποζημίωση (στην περίπτωση της αγωγής), διότι τότε ο εναγόμενος ή καθ’ ου η αίτηση ανταγωνιστής θα μπορεί να πετύχει την ακύρωση του σχεδίου του δικαιούχου μέσω ανταγωγής ή την απόρριψη της αγωγής ή αίτησης μέσω προβολής ένστασης ακυρότητας του σχεδίου.

1. Η κατάθεση αίτησης για την καταχώριση εθνικού ή κοινοτικού σχεδίου ή υποδείγματος ενώπιον του Ο.Β.Ι. και του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της ΕΕ αντίστοιχα.

Η καταχώριση εθνικού σχεδίου ή υποδείγματος κατόπιν υποβολής σχετικής αίτησης ενώπιον του Ο.Β.Ι. (Οργανισμού Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας- στο μητρώο εθνικών σχεδίων ή υποδειγμάτων του εν λόγω οργανισμού) συνιστά μια ατομική διοικητική πράξη με την οποία δημιουργείται και απονέμεται στον αιτούντα απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωμα επί ενός σχεδίου λ.χ. τσάντας, καρέκλας, λούτρινου παιχνιδιού κλπ. Ο απόλυτος και ο αποκλειστικός χαρακτήρας του εν λόγω δικαιώματος ιδιωτικού δικαίου μεταφράζεται στη δυνατότητα του δικαιούχου να χρησιμοποιεί αυτός αποκλειστικά το εν λόγω σχέδιο, καθώς και να απαγορεύει σε οποιονδήποτε τρίτο να το χρησιμοποιεί χωρίς την άδειά του. Αντίστοιχα ισχύουν και επί υποβολής αίτησης καταχώρισης κοινοτικού σχεδίου ή υποδείγματος ενώπιον του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ε.Ε.

Τα στοιχεία του νέου και του ατομικού χαρακτήρα αποτελούν θετικές ουσιαστικές προϋποθέσεις για το κύρος τόσο ενός εθνικού όσο και ενός κοινοτικού σχεδίου, οι οποίες πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά. Ωστόσο, ο Ο.Β.Ι προβαίνει σε έναν τυπικό μόνο έλεγχο των ενώπιόν του υποβαλλόμενων αιτήσεων, ο οποίος δεν εξικνείται στην εξέταση της συνδρομής είτε των αρνητικών είτε των θετικών ουσιαστικών προϋποθέσεων, ήτοι του νεωτερισμού και του ατομικού χαρακτήρα. Αυτό το σύστημα της έλλειψης προελέγχου καθιερώνει κατά βάση και ο Κανονισμός 6/2002 για τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα. Ωστόσο, στο πλαίσιο του άρθρου 47 του ως άνω Κανονισμού το ΓΔΙΕΕ οφείλει να ελέγχει εάν το προς καταχώριση σχέδιο πληροί τον νομοθετικό ορισμό του σχεδίου, καθώς και αν αντίκειται στη δημόσια τάξη και τα χρηστά ήθη.

2. Το τεκμήριο εγκυρότητας των καταχωρισμένων σχεδίων και υποδειγμάτων και οι δυνατότητες ανατροπής του.

Συνέπεια του προπεριγραφέντος δηλωτικού συστήματος, το οποίο δεν απαιτεί τον έλεγχο της συνδρομής των ουσιαστικών προϋποθέσεων του κύρους ενός σχεδίου κατά το στάδιο που προηγείται της καταχώρισής του, είναι ο εξοπλισμός της καταχώρισης ενός σχεδίου ή υποδείγματος και κατ’ επέκταση του απόλυτου και αποκλειστικού δικαιώματος επ’ αυτού με το λεγόμενο “τεκμήριο νομιμότητας”. Αυτό το τεκμήριο δύναται να ανατραπεί με την κήρυξη της ακυρότητας του καταχωρισμένου σχεδίου ή υποδείγματος με δικαστική απόφαση μεταξύ άλλων λόγω της έλλειψης των θετικών προϋποθέσεων του νεωτερισμού και του ατομικού χαρακτήρα. Οι λόγοι ακυρότητας καταχωρισμένου σχεδίου ή υποδείγματος μπορεί να προβληθούν με αγωγή, ανταγωγή, ακόμη και με ένσταση κατά αγωγής του δικαιούχου του σχεδίου με αίτημα την άρση/παράλειψη της προσβολής ή και την καταβολή αποζημίωσης. Η δε παραδοχή της ένστασης ακυρότητας του σχεδίου δεν συνεπάγεται την ακύρωση του σχεδίου, αλλά μόνο την απόρριψη ως ουσία αβάσιμης της αγωγής περί προσβολής του. Ωστόσο, επί αγωγής παραποίησης/απομίμησης καταχωρισμένου κοινοτικού σχεδίου ή υποδείγματος το κύρος του δύναται να  αμφισβητηθεί μόνο με ανταγωγή ακυρότητας (άρθρο 85 παρ.1 Κανονισμού 6/2002). Εξαίρεση στον κανόνα της προβολής των λόγων ακυρότητας μόνο μέσω του δικονομικού οχήματος της ανταγωγής εισάγει ο ίδιος ο Κανονισμός 6/2002 στην περίπτωση που η ακυρότητα θεμελιώνεται στην ύπαρξη προγενέστερου δικαιώματος του εναγομένου, βάσει του εθνικού δικαίου (άρθρο 85 παρ. 1 εδ. τελευταίο), όταν ασκείται αγωγή παραποίησης/απομίμησης μη καταχωρισμένου κοινοτικού σχεδίου (άρθρο 85 παρ. 2), καθώς και όταν το κύρος του κοινοτικού σχεδίου αμφισβητείται στο πλαίσιο εκδίκασης αίτησης ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 90).

3. Η ενδεδειγμένη πρακτική.

Η παντελής απουσία ελέγχου των ουσιαστικών προϋποθέσεων προστασίας των βιομηχανικών σχεδίων κατά το στάδιο επεξεργασίας αίτησης που κατατίθεται είτε ενώπιον του ΟΒΙ για την καταχώριση εθνικού σχεδίου είτε ενώπιον του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας για την καταχώριση κοινοτικού σχεδίου, καθώς και η έλλειψη νομοθετικής πρόβλεψης  κάποιου προληπτικού ενδίκου βοηθήματος (όπως η ανακοπή κατά δήλωσης κατάθεσης σήματος) για την αποτροπή της καταχώρισης σχεδίων που στερούνται νεωτερισμού και ατομικού χαρακτήρα συνεπάγεται κάποια αρκετά σοβαρά μειονεκτήματα. Ειδικότερα, στο πλαίσιο του ως άνω ακραιφνούς δηλωτικού συστήματος, αφενός μπορεί κανείς πολύ εύκολα να καταχωρίσει ένα σχέδιο και να λάβει το οικείο πιστοποιητικό καταχώρισης, αφετέρου, όμως, διατρέχει παράλληλα τον κίνδυνο ακύρωσης του σχεδίου του, εάν κάποιος ανταγωνιστής του ασκήσει είτε ανταγωγή ακύρωσης του σχεδίου του ή προβάλει ένσταση ακυρότητας του σχεδίου του αμυνόμενος κατά αγωγής ή αίτησης ασφαλιστικών μέτρων του δικαιούχου λόγω προσβολής του σχεδίου του. Επίσης, η δυνατότητα καταχώρισης άκυρων σχεδίων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο μετά βεβαιότητας επιτείνει την ανασφάλεια δικαίου στην αγορά, διότι ένα άκυρο σχέδιο μπορεί να αποτελέσει πηγή μακροχρόνιων αντιδικιών με μεγάλο κόστος και δυσμενείς συνέπειες για τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Επομένως, προκειμένου να διασφαλιστεί στο μέτρο του δυνατού ο δημιουργός του σχεδίου από τον ως άνω κίνδυνο, αλλά και για την αποφυγή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, συνιστάται πριν την κατάθεση αίτησης για την καταχώριση σχεδίου είτε σε εθνικό είτε σε ενωσιακό επίπεδο να διερευνάται η ύπαρξη τυχόν προγενέστερων σχεδίων που είτε είναι πανομοιότυπα είτε, σε κάθε περίπτωση, προκαλούν την  ίδια συνολική εντύπωση με το σχέδιο που σκοπεύει να καταχωρίσει.